nazomertocht 2024 – 19: een heen-en-weertje naar westerbork

Zeg je “Geschiedenis van Drenthe” dan horen daar een paar dingen bij: hunebedden natuurlijk, grafheuvels, de kano van Pesse en het meisje van Yde. En dat hoort allemaal bij de prehistorie, alsof er geen andere historie bestaat. Hunebedden en grafheuvels ga ik niet meer bespreken, laat ik het over die twee andere oudheden hebben. In 1955 werd in Drenthe de A28 aangelegd. Bij het graven werd in de buurt van Pesse een oud stuk hout uit het veen gehaald. Onderzoek toonde aan dat het ging het oudste vaartuig ter wereld, waarschijnlijk gemaakt ergens tussen 8200 en 7600 v.Chr. Wanneer je het originele exemplaar wilt zien moet je naar het Drents Museum in Assen.

Een stuk jonger is het “meisje van Yde”. Zij leefde rond het begin van onze jaartelling en werd in 1897 in het veen bij het plaatsje Yde gevonden. Ook hier gaf koolstofdatering (veel later uitgevoerd) aan wanneer het meisje geleefd moet hebben. Het meisje was een jaar of 16 oud toen ze stierf en is waarschijnlijk ritueel geofferd. Vennetjes en ontoegankelijke moerassen waren eeuwenlang offerplaatsen. Het kan ook zijn dat de gemeenschap haar heeft gedumpt omdat ze mank liep: ze had een afwijking aan haar ruggenwervels. In de jaren negentig van de vorige eeuw is er een gezichtsreconstructie gemaakt. Opeens werd het Meisje van Yde het beroemdste veenlijk van Nederland.

maandag 10 september: @ borger

Met een vriendelijk windje uit het zuidwesten (kracht 1 tot 2) ging het vandaag naar Westerbork om daar een beetje bij te kletsen met oude vrienden. Onze fietsroute heen was mooi door de binnenlanden, terug wat minder namelijk grote stukken langs de doorgaande weg. Het bezoek zelf is alleen interessant voor de betrokkenen, dus je zult het moeten doen met een verslag van de aan- en afvoerroute.

Komoot bracht ons in eerste instantie langs de zandafgravingen van Ellertshaar. Hier hebben ze het niet over Ellertshaar maar over de Klonie, omdat het in 1804 ontstond als ontginningskolonie. Het zand dat daar gewonnen wordt, wordt gebruikt als metsel- en betonzand. Drenthe heeft veel van die gaten, een deel is nog in productie, een ander deel is afgerond. Na de Tweede Wereldoorlog was er steeds meer zand nodig voor de bouw van woningen en de aanleg van wegen. En zand was en is er in overvloed in Drenthe, vooral op de Hondsrug. De zandwinning bij Ellertshaar in de gemeente Borger-Odoorn is al meer dan zestig jaar in gebruik. Er zijn nu plannen om van de grootste put een recreatieplas te maken, compleet met strandpaviljoen en ondiepe zwembaai. Er wordt wel eens gezegd dat Drenthe de provincie is met de mooiste stranden. Niet aan zee, maar midden in het bos. Dat komt dan door die zandwinning.

Een groot deel van onze tocht van vandaag ging door het “Hart van Drenthe”, een natuurgebied van zo'n 5.000 hectare aaneengesloten natuur, bestaande uit bossen, vennen, weidse heidevelden en bronnen van beekdalen. Van oorsprong een aantal “losse” gebiedjes als Brunstingerplassen, Heuvingerzand, Ieberenplas, Loomeer, Schoonloër Strubben, Uteringskamp, Westerborkerstroom en Zuid Hijkerzand, maar nu onder één noemer gevangen. De mens heeft sterk ingegrepen in het landschap, tegenwoordig wordt het teruggebracht naar de oorspronkelijke staat. Vond op de website van Staatsbosbeheer (https://www.staatsbosbeheer.nl/uit-in-de-natuur/locaties/hart-van-drenthe/over-het-hart-van-drenthe) een fantastische foto die het verschil laat zien. Aan de ene kant de situatie uit de 20e eeuw: rechtlijnig landschap met aangeplant naaldbos, aan de andere kant 21e eeuw: natuurlijke processen bepalen de omgeving.

Orvelte vond ik wat minder geslaagd. Het mag dan wel bekend staan als museumdorp en heel oud zijn (men vermoedt dat het dorp is ontstaan tussen de 11e en de 13e eeuw), ik vond het een te hoog commercieel gehalte hebben. Bijna elke boerderij is omgebouwd tot horecatent of zoiets. Het was er om elf uur nog niet druk, de kuddes toeristen moesten nog komen. Het enige interessante aan Orvelte vind ik het Jan Kruismuseum, je weet wel die tekenaar van Jan, Jans en de kinderen. Helaas: maandag, dus gesloten.

Het was goed toeven in Westerbork. De zon scheen en de stoelen in de tuin zaten lekker. De soep en de broodjes waren goed binnen te houden. Één minpuntje: na het oppompen van de achterband van mijn fiets wilde het wiel niet meer draaien. Oplossing: lucht aflaten en probleem opgelost. Weet het: het is symptoombestrijding, het beestje moet zo snel mogelijk naar de fietsendokter. We kwamen er weer mee in Borger.

We schampten tijdens de terugtocht Schoonloo, een dorp dat in mijn geheugen staat gegrift. Eens heel lang geleden, toen we nog jong en mooi waren, heb ik het Pieterpad gelopen en was Schoonloo is het enige dorp tussen Rolde en Sleen, een afstand van 40 kilometer. Neem van mij aan dat dat “in het eggie” veel langer lijkt. Kwamen nu wel een “rustpunt” tegen met de aanprijzing “laatste rustplaats voor Sleen”. Denk bij “laatste rustplaats” overigens aan iets anders dan eten en drinken. Las ergens dat Schoonloo rond 1930 naast 40 boerderijen ook twee cafés, twee kruidenierszaken en een smederij telde. Vind twee cafés wel erg veel voor zo'n gehucht.

Tegen vieren waren we weer terug op Nuuverstee, beetje modderig en nat. Kijk maar eens naar de achterkant van W. Ze weet nu ook wat de functie van een spatbord is. Komoot had weer een paar leuke paden voor ons in petto en helemaal droog bleef de hemel ook niet. Op de camperplaats voetjes in het gras, terwijl bussie op de verharding staat. Wifi is dan wel gratis, maar stort in de loop van de namiddag in. We hebben gelukkig ons eigen netwerkje en dat doet het hier goed. Verwarmd sanitair met vloerverwarming en belangrijk voor mij: de camperplaats heeft een afwasplek, kan W mooi de vaat doen. Voor de volledigheid: blaffers zijn (mits aangelijnd) welkom.

Een mooie dag. Net geen 40 kilometer op de fietsteller. Mooie omgeving om te fietsen. Weer: wisselend bewolkt, graad of 20, paar acceptabele spetters - we hoefden niet te schuilen. En morgen? Morgen is er weer een dag. Fiets is wel ernstig ziek, ook een paar gebroken spaken en een slag in het wiel. We beraden ons, maar ik denk dat we (ook gezien de dalende temperaturen) de stekker eruit trekken.