gastel en zo – 2

Wakker worden met de liefkozende woorden van mijn wederhelft “mi esposo feroz” en dan kun je toch alleen maar antwoorden met “mi esposa salvaje”? Zo’n dag dus, kan niet meer stuk. Bijna niet dan, want kreeg naar aanleiding van die kale-koppen-foto in het vorige blog een appje van iemand die me al heel lang kent en me ook nog meegemaakt heeft in de tijd dat we uit volle borst “Beter langharig dan kortzichtig” riepen. Hij vond dat er in 50 jaar veel veranderd is. Vooruit: nog maar een foto met iets meer details (gisteren gemaakt dus).

We zitten nog steeds in Gastel, dat deel uitmaakt van de gemeente Cranendonck. Deze gemeente is een fusiegemeente (ontstaan 1997) en omvat de volgende kernen (tussen haakjes de plaatselijke benaming): Budel (Buul), Budel-Dorplein (Dorplein), Budel-Schoot (Schoot of Schot), Gastel (Gastel), Maarheze (Máris) en Soerendonk (Zurrik). Mooi wapen en een mooie vlag heeft deze gemeente.

donderdag 17 maart: @ gastel

Een frisse ochtend, dus pas tegen een uur of elf op pad. Doel: de altijd bruisende kern van Budel (knipoog!) waar ons de hoogtepunten 1 en 2 van de dag stonden te wachten. We moesten eerst wel twee hele kilometers wegtrappen om bij het kantoor van de VVV te komen, niet om route-info te vragen maar om het Smokkelmuseum te bezoeken, waar men ons beloofde dat “tijden van weleer weer tot leven komen”. Een filmpje van zo’n 20 minuten introduceerde het smokkelgebeuren. De streek rond Budel ligt aan de grens met België en staat bekend om de vele smokkelpraktijken van haar inwoners in vroeger tijden. Die “kleine” smokkelpraktijken zijn door het wegvallen van de Europese binnengrenzen grotendeels verdwenen. 

Tot die tijd (het maakte niet uit of het vrede of oorlog was) werd er al honderden jaren van alles gesmokkeld, onder andere boter en melkproducten, suiker, sigaretten en andere tabaksartikelen, olieproducten, alcoholische dranken, maar ook vee naar België. Ook linnengoed, schortenbont, gordijnen en nylons komen illegaal de grens over. Dan weer van Nederland naar België, andere goederen van België naar Nederland. In het begin, men smokkelt dan nog uit pure armoede, gaat men te voet -met smokkelwaar in zogenaamde “pungels”- de grens over. Later gebruiken smokkelaars fietsen, karren en vanaf de oorlogen grote Amerikaanse auto’s. Nog later gaan smokkelaars met vrachtwagens vol de grens over en wordt het een handel in de handen van criminelen. Smokkelen wordt big business. Ook in deze tijd is er nog steeds sprake van smokkelpraktijken. Alleen is door de Europese eenwording en het daarmee vervallen van de Europese binnengrenzen, de landsgrens hier geen obstakel meer voor de (criminele) smokkelaar. Ook aan de huidige smokkelpraktijken wordt in het museum aandacht geschonken. Een kneuterig museumpje waar voor de verandering onze museumkaart niet geldig was en waarvoor we twee keer drie flappen moesten neertellen. Och, de koffie later maar in de bus gedronken, zijn we ook uit die kosten. Het was toch te koud voor een terrasje. Na deze duik in de geschiedenis vormde de Jumbo in Budel het tweede hoogtepunt van de dag. Las laatst in een column (dacht van Thomas Verbogt in de Gelderlander) de volgende tekst “[...] de leukste dingen van dit leven maken je toch dik, dronken of zwanger.” Klopt dus deze ochtend geen biet van.

Na de lunch met een heerlijk eigengemaakt soepje (twee dagen in de koelkast gestaan – moet kunnen) op de fiets. “Een route naar de Malpie, maar niet te ver”, was de opdracht. Zij van Komoot en ik hebben er weer wat leuks van gemaakt. Eerste paar kilometer gelijk aan de route van gisteren, maar daar ontkom je soms niet aan. Toen langs de Achelse Kluis (we waren er al eerder, (her)lees eventueel https://berrynales.blogspot.com/2019/09/najaarstocht-2019-1-budel.html) en vervolgens de fietstocht door de Malpie (ook gedaan in 2019) tot aan Valkenswaard. Er loopt een mooi fietspad van noord naar zuid door de Malpie, van Valkenswaard tot Borkel en Schaft. Over de betekenis van de naam Malpie bestaan verschillende theorieën. Een mogelijkheid is dat hij is afgeleid van het Franse 'mal pays' (slecht land). Een andere theorie, die waarschijnlijker is, stelt dat het woord is afgeleid van het oud-Nederlandse 'maal pee’: maal betekent grenspaal en pee betekent zandrug of zandpad. De naam zou dan een plaats aangeven waar paden over een zandrug langs een grenspaal leiden. Net na Valkenswaard doken we weer het Leenderbos in, maar nu via een andere route dan gisteren, omdat ons volgende doel (de restanten van) Kasteel Cranendonck was.

Rond 1250 is tussen Maarheeze en Soerendonk kasteel "Cranendonck" gebouwd. Vernoemd naar de natuurlijke omstandigheden ter plaatse ('kraan' van kraanvogel en 'donk' van heuvel). Het kasteeltje kent een rijke geschiedenis en is zelfs een tijdje toebehoord aan ons Koningshuis (midden zestiende eeuw – 1820). De laatste 150 jaar zullen ze er niet aan gehad hebben want het kasteel werd in 1673 door de Fransen grotendeels vernield. De boerderij die nabij het kasteel stond, werd in 1899 afgebroken en vervangen door een villa, het huidige “kasteeltje”. In 1938 werd de gemeente Maarheeze eigenaar van het landgoed Cranendonck. De bestaande villa werd aangepast en in gebruik genomen als gemeentehuis. Deze situatie duurde tot de fusie van Maarheeze en Budel (1997). Op dit ogenblik wordt het kasteel gebruikt als trouwlocatie. (bron: cranendonck.nl)

Weer een leuke route en een mooie dag. En morgen? Morgen is er weer een dag. “Ik heb inmiddels voldoende heidevelden en vennen gezien”, waren de woorden van W. Ze vergat de Douglas sparren en jeneverbesstruiken te noemen. Denk dat het groepsoverleg morgenvroeg bij het ontbijt een nieuwe bestemming oplevert. Routetechnisch gezien ergens in België? Het weer: vanmorgen zwaar bewolkt, vanmiddag piepte het zonnetje er af en toe door. Niet warmer dan zo’n 14 graden (buiten).