de alve stêden – 4: franeker, bolsward en harlingen

Kreeg nogal wat reacties op mijn blog van vrijdag over Rang. Een paar volgers wisten me te vertellen dat ik eigenlijk te vroeg was met Rang. Rang hoort namelijk thuis bij Sneek (snoepfabrikant Tonnema) en Sneek hebben we nog niet bezocht. Rang kwam in 1949 op de markt, naast KING (Kwaliteit In Niets Geëvenaard), het bekende pepermuntje. Even nagezocht: Rang bestaat nog steeds, tegenwoordig zijn de huidige smaken in rolverpakking “Fruitzuurtjes” en “Menthol”. Werden de snoepjes in de rol vroeger individueel verpakt, tegenwoordig schijnt dat door verbetering in de productietechniek niet meer nodig te zijn. 

KING is ook al zoiets: de geschiedenis van KING begint in 1902 wanneer een kleine bakkerij in Sneek (de bakkerij van familie De Vries) pepermunt maakt. Pepermunt was toen al eeuwen bekend, maar De Vries maakte er echt werk van. De bedrijfsnaam Tonnema komt van de kapitaalverstrekker Gerrit Tonnema, een plaatselijke kruidenier die De Vries in staat stelde zich op te werken van meesterknecht bij de Friesche Suikerwerk en Pepermuntfabriek (plaatselijk bekend als de “klontjesfabriek”. Ga er nu maar even voor zitten: eind jaren tachtig van de vorige eeuw werd het merk samen met Droste gekocht door Van Nelle. Dat werd op hun beurt overgenomen door Douwe Egberts (op dat moment onderdeel van SaraLee). In 1991 werd het merk wederom verkocht samen met Droste aan CSM (Centrale Suiker Maatschappij) die op dat moment ook al De Ruijter en Honig hadden overgenomen. Daar werd het merk ondergebracht bij RedBandVenco in Breda in de productgroep Rollen en Drop. Het merk is sinds 2012 eigendom van snoepmultinational Cloetta dat toen fuseerde met het van oorsprong Nederlandse Leaf International (Bron: Wikipedia). Vraag me niet wat je met al die informatie moet, gewoon vergeten denk ik. Heb het alleen opgenomen om te laten zien hoe het bij de grote jongens toegaat. En neem van mij aan: elke keer blijft er wel een Rangetje aan de strijkstok hangen, want plakken doen ze wel die snoepjes.

zondag 9 juli: @ leeuwarden

Vóór twaalf uur de CP in Stavoren moeten verlaten en pas ná 13:00 in Franeker op de camping kunnen inchecken en iets meer dan een half uur rijden. Hou je tijd over! Kun je zeggen: dan ga je boodschappen doen, maar gisteren al een dubbele portie in huis gehaald bij de Coöp. Maar natuurlijk hebben we daar een oplossing voor gevonden. Niks nie de geplande camping in Franeker, camping Bloemketerp. Heb er een paar jaar geleden tijdens de naweeën van corona (of waren het de hoogtijden?) gestaan. In mijn eentje, want W wilde niet mee naar het museum van Eise Eisinga. Is niet zo'n ding voor haar: twee minuten binnen, constateren dat het allemaal werkt en klaar! Tandwieltjes die precies in elkaar passen zijn niet echt aan haar besteed. Herinner me nog het benauwde mondkapje dat gedurende het hele museumbezoek neus en mond moest bedekken. (Her)lees eventueel: https://berrynales.blogspot.com/2020/10/de-laatste-ronde-2-franeker.html. We hebben de bus op een grote parkeerplaats net buiten Franeker gedropt en van daaruit ons rondje gedaan. Drie steden stonden er vandaag op het programma: Franeker, Bolsward en Harlingen.

Nog een reden om het elders te zoeken. Vandaag is bij Bloemketerp de ACSI-periode afgelopen, dus niks meer camperen voor een paar tientjes. Van nevenstaand bedrag (voor één nacht!) word je toch niet echt vrolijk? Kwam overigens bij de voorbereiding van de dag een ontzettend mooi stukje Fries tegen, wat ik je niet wil weerhouden: “Piet Homminga fan Rekreaasjepark Bloemketerp yn Frjentsjer hat wol ynteresse foar it oerdekte swimbad Blomketerp mar dan moat der wol in oar bad mei in oare eksploitaasje komme. Woansdei waard bekend dat de gemeente it bad ferkeapje wol om sa 350.000 euro te besparjen op de begrutting. Frjentsjerteradiel wol de kommende fjouwer jier twa miljoen euro besunigje. Mocht it swimbad net ferkocht wurde dan is de kâns grut dat it slute moat.” Voor de volledigheid: sinds juli 2011 is de Stichting Exploitatie Zwembad Bloemketerp eigenaar van het zwembad in Franeker, net zo'n constructie als zwembad Meekenesch in Lichtenvoorde.

Franeker: wij komen eigenlijk alleen voor het fonteintje. De bevlogen geschiedenis van Franeker is misschien wel interessant maar een beetje uitwisselbaar met andere Friese steden. Alhoewel: Franeker had een universiteit en een paar astronomen. Eise Eisinga is al genoemd. Blijft over Jan Hendrik Oort, hij leefde een ietsie pietsie later dan Eise: Eise 1744 – 1828 , Jan Hendrik 1900 – 1992. Ik kende Oort helemaal niet. Vreemd, want hij staat bekend als de wereldberoemde in Franeker geboren astronoom die het verhaal vertelde dat rondom ons zonnestelsel een “wolk” van komeetachtige objecten beweegt. Reden genoeg om inspiratiebron voor een een fontein te zijn. VisitFriesland: “De fontein is ontworpen als een reeks watervallen die vanuit een schaal langs een verticale ketting van nachtkleurige parels in het bassin stromen. Eén van de parels is zilverkleurig, als de kleur van de maan, een ander is verguld, de kleur van de zon. 'De Oortwolk' zelf is een nevel van fijne druppetjes die vanuit een goudkleurig gaaswerk in de schaal vallen”. Kunstenaar: Jean-Michel Othoniel.

Even goed gekeken waar de wind vandaan kwam. Belangrijk in dit vlakke land. Windtechnisch gezien (noordwest, later draaiend naar zuidwest) was Bolsward (Boalsert) als tweede stad een uitstekende keus. Je kunt merken dat we over de helft zijn: het wordt een beetje gewoon. Weer zo'n stad waar historie en architectuur een hoofdrol spelen. Weer zo'n stad met een rijke geschiedenis en weer een stad waar de Elfstedentochtrijders een stempeltje moeten halen. Leuk, maar we beperken ons deze keer tot het fonteintje. Een vleermuis deze keer. VisitFriesland: “Vleermuizen zijn intrigerende, nuttige dieren die met hun jacht op insecten cruciaal zijn in het ecologisch systeem. De vleermuis staat in de Aziatische cultuur symbool voor rijkdom, geluk en een gezegende ouderdom. Bij ons symboliseert hij zowel duistere krachten als een positieve, reddende kracht. Denk aan Batman, of aan de gevels van de grote kathedralen waar hij, in de vorm van waterspuwers, de demonen op afstand houdt. Dat past prachtig bij de afgebrande Broerekerk. De trap op de rug nodigt de bezoeker uit om de vleermuis symbolisch te overwinnen. En… om zichzelf te overstijgen.” Kunstenaar: Johan Creten. Nou vooruit: het raadhuis kan er ook nog wel even bij.

Tenslotte op naar Harlingen. Ken Harlingen vooral van de afvaarten naar Terschelling en Vlieland, rederij Doeksen dus. Een paar keer in de haven gelegen met de Nieuwe Zorgen, maar daar geen echt actieve herinneringen meer aan. Echt kennisgemaakt met Harlingen? Nee! Gaan we vandaag inhalen. Nee, niet aanmonsteren op een van de vele schepen van de bruine vloot die hier liggen te wachten op verstokte landrotten. Wel een fietstochtje door de havens (Harlingen heeft er maar liefst elf) en ook fietsen langs de vele monumentale panden die Harlingen rijk is. Harlingen is ideaal gelegen aan zee en die ligging gaf de stad een belangrijke handelspositie. Stadsrechten verkreeg het al in 1234, en dat was eerder dan Leeuwarden en ruim 100 jaar eerder dan Franeker. Welvaart, veel welvaart en dat zie je terug in de meer dan 500 monumentale panden die Harlingen rijk is. Rijksmonumenten kan wel een kantoor in Harlingen beginnen.

En het fonteintje? VisitFriesland: “Ooit stond Harlingen in het teken van de walvisvangst. Tegenwoordig streven wij er niet meer naar om deze grote en grootse dieren te doden, maar juist om ze van de dood te redden. Vooral nu ze om onduidelijke redenen steeds vaker in ondiepe wateren stranden. De fontein van Harlingen is een levensechte potvis. Hij ligt als verdwaald bij de Zuiderpier, maar af en toe verraadt zijn krachtige waterstraal dat hij wel degelijk in leven is. Zo getuigt ‘De Walvis’ van de enorme invloed die de mens heeft op alles wat leeft in de zee”. Tja VisitFriesland kan het leuk brengen, we waren er bijna aan voorbij gefietst en water spuiten? Ho maar! Eigenlijk het omfietsen niet waard. Kunstenaars: Jennifer Allora eb Guillermo Calzadilla, woonachtig in Puerto Rico. Regen en een beetje onweer in Harlingen, even schuilen bij de veerboot en daarna via de kortste weg terug naar Franeker (er komt meer ellende aan). Tocht van 58 kilometer, mooi! Fietsen in- en opladen en doorgereden naar Camperplaats Leeuwarden. Morgen meer over deze plek, heb voldoende tekst voor vandaag.

V: 196.839 ; A: 196.928. Rijtemperatuur: 24 graden (stuk naar Franeker), 26 graden (stuk naar Leeuwarden). Zon op/onder: 05:21/22:03 (gegevens Franeker - had ik vanmorgen al opgezocht). Een mooie dag. En morgen? Morgen is er weer een dag. We gaan vanuit Leeuwarden in twee dagen een noordelijk lusje (Dokkum) en een zuidelijk lusje (IJlst en Sneek) te doen. Volgens mij hebben we ze dan alle elf gehad.