de laatste ronde – 2: franeker

Het stond al een jaar of twintig op mijn todo-lijstje: Franeker. Niet omdat bootvriend D hier groot geworden is, ook niet omdat hier van 1585 tot 1811 de Academia Franekerensis (zeg maar: universiteit van Franeker) was gevestigd, maar omdat ene Eise Eisinga in deze plaats in zijn woonhuis het inmiddels wereldberoemde planetarium heeft gebouwd. W is niet zo geïnteresseerd in dat soort dingen en kleinzoon Q (die feilloos weet te vertellen dat Pluto inmiddels geen planeet meer is) was niet voorhanden, dus ik mocht met mijn andere ik naar het planetarium. Gelukkig hoefde ik maar één kaartje te reserveren en te betalen. Heb wel voor twee genoten, maar daarover later meer. 

donderdag 15 oktober: @ franeker 

Mocht in Emmeloord (code Campercontact 26.484) 10 € betalen: acht voor de overnachting in mijn eentje en twee voor de aansluiting op het stroomnet. Niks mis mee, maar erg luxueus was het nu ook weer niet. Goed voor een nachtje. Het feit dat er geen toilet was wist ik te tackelen: even geen viooltjesgeur in de bus, maar ook daar is overheen te komen. Een paar maanden geleden toen al het sanitair op campings op slot was wisten we niet beter. Op naar de provincie waar een aquaduct nog gewoon akwadukt heet. Nee: niks moderne spelling, gewoon Fries. 

Ried, een gehucht onder de rook van Franeker, was het einddoel van deze dag: een schitterende camping/camperplaats bij een jachthaven, op een plek waar je niet tot de ontdekking moet komen dat je het zout of de suiker bent vergeten. Open tot 1 november volgens Campercontact. Helaas, aangekomen op jachthaven It Kattegat zag het er wel erg gesloten uit en bleek inderdaad het idyllische plekje fermé per 1 oktober, vanwege “einde van het vaarseizoen”.

Ook een aantal boerencampings van de SVR-club vielen af vanwege “dicht”, dus bleef er niets anders over dan de stadscamping van Franeker, waar twee lieftallige dames uit hun neus zaten te consumeren omdat er bijna helemaal niks te doen was. “Morgen zijn er weer een paar huisjes verhuurd” vertelde de mooiste van het tweetal terwijl ze me overlaadde met informatie waarmee ik uren zoet zou zijn; niet om alle activiteiten uit te voeren, maar alleen al om het papierwerk door te nemen. Gelukkig doet de camping aan afvalscheiding en is er een ruime papierbak voorhanden. Het schatje van de receptie wist ook te vertellen dat er voor vandaag van Eise Eisinga geen sprake meer kon zijn. Volgeboekt, alleen nog een reservering te maken voor 16.00 uur. Als je weet dat het museum een uurtje later dicht gaat weet je voldoende. Niet erg: het miezerde toch. De foto van de bus op de camping is overigens van vrijdag toen het zonnetje scheen. De Truma (de kachel) en Spotify (de muziek) aan, een goed boek op de e-reader en het werd warempel nog gezellig ook. Vergat nog te melden dat ik eigenlijk helemaal niet in het museum zou worden toegelaten, want al een paar dagen snotterig, warm voorhoofd en koude oren. Geen koorts dus, alleen een beetje belabberd. 

V: 154.664; A: 154.751
De thermometer gaf bij vertrek 10 graden aan en stond bij aankomst nog op dezelfde waarde. Nee: niet stuk. Af en toe de ruitenwissers gebruikt. 

vrijdag 16 oktober: @ franeker

De zon doet haar best, de zakdoeken kunnen in de kast blijven. De ziekte waaraan veel oudere mannen op bepaalde tijden lijden, PHPD, schijnt weer eens overwonnen te zijn. Voor de niet-oudere-mannen onder ons: PHPD staat voor pijntje hier, pijntje daar. Gebakken eieren met spek doet ook wonderen, ook al is het brood van de Aldi inmiddels een paar dagen oud. Via de poort aan de achterzijde van de camping (met geheime code) sta je zo bij de Lidl en de AH op de stoep en vandaaruit is het nog maar een klein eindje naar het centrum van Franeker (Frjentsjer op zijn Fries, maar de uitspraak is weer heel anders). Leuk stadje. Dacht dat we ooit met het skûtsje voor de kerk van Franeker hadden gelegen, maar de bruggen kunnen niet open en voor de kerk ligt geen water. Zal dus wel een ander stadje geweest zijn, Dokkum of zo. Foto’s aan het eind van dit verhaal. Zal je niet vermoeien met details: een oud stadje, ontstaan rond 800, de rest van de geschiedenis vind je op Wikipedia. 

Het planetarium dus. Moest er voor betalen, museumkaart niet geldig. Over 6 € kom je ook snel heen. Eise Eisinga bouwde zijn planetarium in de periode tussen 1774 en 1781. Men was pas een paar eeuwen eerder tot de ontdekking gekomen dat niet de aarde het middelpunt van het universum was maar dat er een lading planeten (waaronder die aarde) draaide om de zon. De kerk had er wat moeite mee, maar dat terzijde (“Ook rijst de zon op, en de zon gaat onder, en zij hijgt naar haar plaats, waar zij oprees”). Dat de zon niet het middelpunt van ons heelal is kwam men pas weer eeuwen later tot de ontdekking. In 1774 stonden een aantal planeten (en onze maan) verduveld dicht bij elkaar, gezien met het blote oog. Ene meneer Eelto Alta (predikant te Bozum) dacht dat het einde der tijden nabij was omdat de planeten en de maan zouden botsen en de aarde naar de zon zou worden geslingerd om daar te verbranden. Om de mensen een juist beeld van het zonnestelsel te kunnen laten zien en om aan te tonen dat Alta alleen maar flauwekul vertelde, bouwde Eise in zijn woonkamer een model van het zonnestelsel. Aangedreven door een slingeruurwerk geeft het sinds de voltooiing in 1781 de actuele positie van de planeten aan. Het is het oudste werkende planetarium ter wereld. Overigens is het planetarium niet compleet: er werden later nieuwe planeten ontdekt. Gelukkig voor Eise trouwens: Uranus en Neptunus zouden niet in zijn woonkamer passen ondanks de door hem gehanteerde schaal van 1 op 1.000.000.000.000. In normaal Nederlands: 1 meter in zijn woonkamer komt overeen met 1 miljard kilometer in de ruimte. Kwam door een beetje neuzen op internet tot de ontdekking dat ook in de Achterhoek een planetarium is. Wordt vervolgd. 

Bijna 7.000 stappen later was het nog te vroeg om toe te geven aan de uitspraak “de beste vergrootglazen voor de vreugde zijn die waaruit je kunt drinken” (Joachim Ringelnatz) en mocht dus het Chinese wonder op twee wielen ruim 30 kilometer zijn of haar werk doen. De route was al voor mij uitgezet op Routenet.nl en had de titel “Sexbierum, Wijnaldum en Franeker”. Mooie tocht, geen wind, prettig zonnetje. En toen de torenklok van Wijnaldum het vierde uur van de middag sloeg voelde ik me intens gelukkig op een halfrond bankje in het “centrum” van dat gat. Bijna volmaakt gelukkig dan, want het aantal streepjes op het display van de fiets was behoorlijk gedaald en: hoe minder streepjes, hoe zwaarder je moet trappen. Nog een minpunt: heb vijf kilometer langs de Waddenzee gefietst, maar de zee niet gezien. Een dijk benam me het uitzicht en geen mogelijkheid om even bovenop dat bultje te komen en het zilte nat te aanschouwen. Andere keer beter. 

Nog meer te vertellen? Alleen dat het vandaag de derde dag pasta op een rijtje was. Vandaag in de variant kipfilet met kerriesaus. Genoeg over voor nog een dag: gooien we er geraspte kaas over, weer eens wat anders.

Morgen een deurtje verder!