delft en zo - 5

zondag 16 mei: @ delft – toch(t) naar willemstad

Weer zo’n dag met veel vocht. Wat zijn we blij met ons autootje! Opnieuw een poging ondernomen om ondanks wegafsluitingen in Willemstad te komen. Het lukte via Dordrecht. Doel van ons tochtje was het bezoek van onder meer een aantal onderdelen van de Stelling van het Hollandsch Diep en het Volkerak, ook bekend onder de naam Stelling Willemstad. De stelling is gelegen in het gebied waar het Hollands Diep, het Volkerak en het Haringvliet samenkomen. Een groot deel van de bouwwerken is bewaard gebleven. Het wordt misschien een verhaal met een beetje veel feiten, lees desnoods diagonaal, slechts de zwart gedrukte woorden of bekijk alleen de foto’s.

We begonnen bij Fort de Hel, een fort dat een paar honderd meter ten noordwesten van het gehucht Helwijk ligt. De Fransen bouwden hier in 1811 het Fort "l'Enfer" voor de verdediging van van Willemstad bij een eventuele Engelse infasie. Niet echt een toeristische attractie en moeilijk parkeren ook.

Willemstad is van een geheel andere orde en is ook een stuk ouder. Halverwege de 16e eeuw ontstond in dit gebied het dorpje Ruigenhil. In 1583 vond Willem van Oranje het noodzakelijk om het dorpje te versterken tot vesting, reden: de Spanjaarden hadden het nabijgelegen Steenbergen ingenomen. Een jaar later was Willem er niet meer. Zijn zoon Maurits maakte het werk af en toen de plaats in 1585 stadsrechten kreeg, werd de naam Willemstad gebruikt (Willems stad). Onder Maurits kreeg de vesting zijn huidige vorm met zeven punten. De bastions op de punten van de ster werden ieder genoemd naar een van de zeven provinciën die zich hadden verenigd in de strijd tegen Spanje. We hebben er slechts twee van de zeven bewonderd en beklommen: Gelderland en Groningen.

Ook in Willemstad staat de eerste voor de protestantse eredienst gebouwde kerk in Nederland, de Koepelkerk (1607). Alle andere kerken die gebruikt werden door de protestanten waren voorheen katholiek geweest. Maurits heeft er een paar centen aan bijgedragen.

De Princehof (pas eind vorige eeuw Mauritshuis genoemd) heeft hij wel helemaal zelf betaald.

In de Franse Tijd (de decennia rond 1800) werd Willemstad het centrum van de de Stelling van het Hollands Diep en het Volkerak. Het moest Holland beschermen tegen troepen die vanuit Brabant het water wilden oversteken en de toegang voor schepen naar het Hollandsch Diep afsluiten. Er werden wat extra forten gebouwd ter ondersteuning, waaronder Fort de Hel en Fort Sabina.

Fort Sabrina Henrica is inmiddels in handen van een Stichting met dezelfde naam en heeft de naam 'het groene fort' gekregen. Er worden culturele evenementen georganiseerd, natuurwandelingen gerealiseerd en theatervoorstellingen gegeven. Ook kunnen bedrijven hier terecht voor bedrijfsuitjes en teambuilding. We hebben het droog gehouden, zowel in Willemstad als in Fort Sabrina.

Nog even een snelle blik op Fort Henricus in de buurt van Steenbergen. Als je kijkt naar de afbeelding uit de Atlas van Loon (1649) zie je hoe links Fort Henricus de vesting Steenbergen beschermt. Het is tegenwoordig in handen van Natuurmonumenten en gedeeltelijk gerestaureerd. Deze club heeft een mooie wandelroute uitgezet. Deze kelk ging aan ons voorbij, want het regende. Ondanks dat hebben we vandaag toch de 10.000 stappen (bijna - ik en ruim - W) gehaald.

Als voorlaatste punt op onze agenda stond het historische sluizencomplex Benedensas in De Heen. Het Benedensas behoorde samen met het Bovensas tot de werken van de afdichting van de Roosendaalse en Steenbergse Vliet. In 1822 begon de bouw aan beide sluizen. Sinds 1987 zijn de getijden op het Volkerak en Zoommeer weggevallen en daarmee de functie van de sluizen. De schutsluis wordt in de zomer nog gebruikt om het indringen van blauwalg op de Vliet te voorkomen. Kreeg van W nog een leuk foldertje toegestopt. Begon leuk met “Verscholen in een hoekje van de Heense Polder ligt het monumentale sluizencomplex Benedensas. Een oase van rust aan de monding van het riviertje de Steenbergse Vliet. Hier kunt u genieten in authentieke sfeer.” Blijkt de rest van de folder te gaan over restaurant, huiskamercafé en theetuin Beneden Sas. "Ook interessant maar niet zo heel erg interessant" zou kleinzoon Q zeggen.

Volgens W hadden we het hoogtepunt van ons autotochtje tot het laatst bewaard: de basiliek van Oudenbosch. W noemt het een pareltje, ik de uiterste vorm van grootheidswaanzin en geldverspilling. Inderdaad: verschil in perceptie. Het verhaal luidt als volgt: een jonge priester Willem Hellemons komt na zijn studie in Rome in Oudenbosch terecht. Als hij pastoor wordt (in 1842), is hij pas 32 jaar oud én vol ambitie. Tijdens zijn studie in Rome is hij geïnspireerd door de imposante katholieke basilieken zoals de Sint Pieter en de Sint Jan van Lateranen. Bij zijn aantreden als pastoor komt hij al snel tot de conclusie dat de Agathakerk te klein is voor het snel groeiende aantal katholieken in de parochie. Hellemons weet Nederlands grootste architect van zijn tijd, Petrus (Pierre) Cuypers te strikken om de nieuwe kerk van Oudenbosch te ontwerpen en bouwen. Cuypers, een man van de neogotiek, wilde liever geen neoclassicistische kerk bouwen, maar Willem Hellemons wist Cuypers te overtuigen. Nadat Cuypers een studiereis naar Rome maakte en Willem Hellemons toestemming kreeg van de bisschop, start de bouw in 1865. De bouw van het schip werd afgerond in 1880, maar toen moest er nog van alles gebeuren: de façade naar voorbeeld van de Sint Jan van Lateranen én de volledige decoratie van de basiliek moesten nog voltooid worden. Pas in de jaren 30 van de vorige eeuw was het feest compleet.

Op een terrasje moesten we even bijkomen van de doorstane emotie. De koffie en het opgeklopte kraanwater (verkocht als spa rood) was behoorlijk aan de prijs, eigenlijk zo duur dat ik jankend heb staan pinnen.

Nog meer wijwater en wierook kwamen we tegen bij het voormalige jongensinternaat Saint Louis. Dit internaat was onderdeel van het imposante kloostercomplex van de Broeders van Saint Louis. Internaat weg, klooster weg, van horen zeggen: er zijn appartementen van gemaakt. Beter zo, misschien?

Het was weer een mooie dag met regenbuien terwijl we aan het rijden waren en droogteperiodes tijdens onze wandelingen.