terschelling - 4: wordt het een bunkertje of toch een (bosch)plaatje?

M te Z had nog nooit van Hee gehoord. Om eerlijk te zijn M te Z: ik ook niet. Ben een aantal keren in mijn leven op Terschelling geweest en veel van het eiland gezien, maar Hee nog nooit. Is ook niet zo’n wonder, want er schijnen maar 20 mensen in Hee te wonen. Overigens tellen Striep en Kaard nog minder zielen. De grote twee zijn West-Terschelling en Midsland. W en ik zijn voor het eerst op Terschelling geweest toen we net een half jaartje samen waren, moet dus in de zomer van 1973 geweest zijn. Volgens mij kampeerden we op de Appelhof in Formerum. Was toen ook al een big-party-camping maar tegenwoordig profileert het zich als camping voor jongeren tussen 15 en 20 jaar. Toen we nog geen kleinkinderen hadden zijn we ooit met kinderen en aanhang een lang weekend op Terschelling geweest, in een huisje van een collega van W. We hebben toen gegeten in De Groene Weide aan de Dorpsstraat in Hoorn, eigenaar was zanger Hessel van der Kooij die na afloop van het diner ook nog een riedeltje muziek ten gehore bracht. Hessel kreeg op latere leeftijd stemproblemen en dochter Tess, die de laatste jaren meezong, heeft jonge kinderen en wilde daar wat meer aandacht aan besteden. Hessel heeft inmiddels AOW dus kan me voorstellen dat hij niet meer zo’n trek heeft in het runnen van een horecagelegenheid. Het pand heeft twee jaar te koop gestaan, maar ik zag op TV Terschelling dat het afgelopen voorjaar heropend is. Onderstaande foto van Hessel is van VVV Terschelling.

Mijn eerste Terschellingverhaal sloot ik af met een beeld van een wijzende vrouw zonder de nodige begeleidende informatie. Maak ik nu even goed. Terschelling is rijk aan historische verhalen, vaak behoorlijk aangedikt in de loop der eeuwen. Neem bijvoorbeeld de sage rond het Stryper Wyfke dat gaat over plunderende Engelse troepen na de zoveelste veld- of zeeslag. Engelse soldaten wilden na de plundering van West-Terschelling in 1666 al stropend oostelijk over het eiland  trekken. Ze keerden plotseling om en lichtten direct het anker om huiswaarts te keren. De reden zou zijn dat de Engelsen in de verte bij het dorp Striep donkere schimmen zagen. Een oud vrouwtje waarschuwde met de woorden: "Ze staan er met honderden, maar liggen er bij duizenden." Ze doelde echter op het kerkhof waar honderden grafzuilen stonden, maar waar in de loop van de eeuwen duizenden begraven werden. De soldaten zouden dat hebben opgevat als dat er honderden soldaten stonden en er nog eens duizenden op de grond lagen.

donderdag 12 juni: @ hee bij midsland

Een prettig zonnetje maakte ons vanmorgen wakker. Een prima begin van een mooie dag. Het programma voor deze dag was nog niet bekend. Onze laatste “vrije“ dag, morgen komt de boot met de (klein)kinderen aan. Even hebben we nog geopperd om het Bunker Museum te bezoeken. Dit museum is gehuisvest in een aantal van de 100 bunkers die samen de Tigerstelling vormden. De Tigerstelling was een radarpost van de Duitse bezetter en was onderdeel van de Atlantikwall. In de oorlog werd Duitsland zwaar gebombardeerd door Britse en Amerikaanse bommenwerpers. Die vlogen vanuit Engeland, op weg naar hun doel, vaak over de Noordzee en de Waddenzee. De Duitsers probeerden deze vliegtuigen zo snel mogelijk te onderscheppen. Daarom bouwden ze het bezette kustgebied vol met observatieposten en afweergeschut. Bewegingen in de lucht volgden ze met behulp van radars. De Tigerstelling was één van die posten. Het eiland raakte zo betrokken bij een felle luchtoorlog. Mooi weer, museumkaart niet geldig en “we hebben al vaker een bunker gezien“ waren moverende redenen om de Tigerstelling aan ons voorbij te laten gaan. Beetje claustrofobie misschien ook wel. Wel even een fotootje geleend van de website van het bunkermuseum.

Het werd toch de “de ontdekking van de oost“, iets wat al dagen op mijn verlanglijstje stond: hoe ver kun je op de fiets komen als je naar het oosten gaat? Ik bedoel dan de Boschplaat, een natuurgebied van 50 vierkante kilometer. Andere getallen kom je trouwens ook tegen, zal wel te maken hebben met hoe en wanneer je meet. De Boschplaat was oorspronkelijk een aparte zandbak met de naam de Noordsvaarder. Het dankt zijn vrije ligging aan het Koggediepkanaal, vertelde onze standbuschauffeur eerder deze week. Door tussen 1931 en 1937 de geul dicht te gooien en een kunstmatige zanddijk aan te leggen kon deze zandbank samensmelten met Terschelling. ’s Nachts schijnt het hier nog écht donker te zijn, waardoor je er dan heel goed naar de sterrenhemel kunt kijken. Omdat dat in Nederland bijna nergens meer kan, is de Boschplaat in 2015 uitgeroepen tot Dark Sky Park.Natuurlijk wordt dat commercieel uitgebuit: nachttochten met de strandbus naar de Boschplaat.

Het wordt langzaam maar zeker een beetje moeilijk nog ongebaande wegen op Terschelling te vinden. Terschelling heeft een eenvoudig wegennet. Voor auto’s is het heel simpel: er loopt een hoofdweg (met dezelfde naam) over de lengte van het eiland. Volgens Skylgenet.nl, is die hoofdweg ongeveer 14,5 kilometer lang en bestaat al meer dan 100 jaar. Aan het einde (achter Oosterend) staat een monument ter ere van deze weg. De gedenksteen, ontworpen door J.M. Krijger, is geplaatst in 1910 toen het verharden van de Hoofdweg voltooid was. Deze weg verbindt de meeste dorpen en buurtschappen met elkaar en kent een groot aantal zijtakken die naar vakantieaccommodaties en naar de Noordzee gaan. Fietspaden zijn er flink wat meer, zowel geasfalteerd, gravel als onverhard.

Op onze weg naar “de oost“ werden we in Formerum welkom geheten door Willem Barentsz, de Terschellinger zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Niet in het echt helaas. Kan ook niet: Willem leefde zo’n kleine 500 jaar geleden. Hij meldde zich in de vorm van een bronsbeeld gemaakt door Frans Ram. Dacht altijd dat Barentsz wat met varen had, hier wordt hij neergezet met een pen in zijn hand en alsof hij aan het lezen is. Beeld staat niet bij toeval in Formerum: het is de geboorteplaats van Barentsz. 

Op een bepaald ogenblik vertelde een Terschellinger paddenstoel (groep/wit in plaats van rood/wit) dat het nog ruim drie kilometer naar de Boschplaat was. Prima pad en schitterende uitzichten. Uiteindelijk kwamen we bij een fietsparkeerplaats. De wereld hield niet op: woeste paden liepen naar links en rechts en ja: je mag er fietsen, zolang je maar op de paden blijft en niet het broedgebied ingaat. W (en vooral ik) hadden geen trek in paden die bestaan uit mul zand, die hebben we in de Achterhoek als het droog is al genoeg, dus we keerden 180 graden om en kwamen voor de tweede keer langs de plaquette van Kapitein Rob. De gedenksteen is een herinnering aan het beroemde stripverhaal van Kapitein Rob en zijn hond Skip, getekend door Pieter Kuhn. Het stripverhaal speelt zich af op Terschelling. Kapitein Rob doet zijn uiterste best om de nazi’s uit het waddengebied te verjagen.

Nog even zoveel mogelijk niet-bederfelijke boodschappen in Formerum aanschaffen. We moeten ons een beetje indekken voor de familie-invasie morgen. Na 32 kilometer konden we aan de lunch op ons zonovergoten veldje op de Kooi.

 

Maar niet voor lang: er was nog ruimte voor een klein middagrondje over de west. Gewoon omdat het leuk is en we een paar dingen nog niet hebben gezien. Bijvoorbeeld het Lutinemonument. Een paar dagen geleden hebben we in het museum al kennisgemaakt met de Lutine, een Engels oorlogsfregat, maar oorspronkelijk een Frans marineschip. Eind 1799 dreigde een economische ramp in Hamburg. De beurs was ingestort en een aantal handelshuizen dreigden failliet te gaan en de economie van Europa in hun val mee te sleuren. Om deze reden werd vanuit Engeland door twaalf handelshuizen geld naar de stad gestuurd om hun belangen veilig te stellen. Het bedrag was dusdanig groot (goud, zilver en Spaanse matten ter waarde van bijna een miljoen Engelse ponden) dat men bij de Royal Navy aanklopte om het transport te verzorgen. De marine stelde de Lutine ter beschikking met als kapitein Lancelott Skynner. Het ging mis: de Lutine verging in een storm. In de loop der eeuwen is geprobeerd om de lading te bergen maar dat is slechts voor een heel klein deel gelukt.

Nadat W een tevergeefse poging had gedaan om een papieren versie van het programma van Oerol te scoren (helaas: alleen digitaal te bekijken) vonden we op het westpuntje van Terschelling het zeeheldenmonument: een zeemansvrouw uitkijkend over zee in de hoop op de terugkeer van man en/of zoon. Terschellingers zijn al vanaf de middeleeuwen actief in de handelsvaart en ontdekkingsreizen. Later kwamen daar beroepen bij in de walvisvaart, op koopvaardijschepen en passagiersschepen, bij beloodsing en bij het bergen van schepen. In het natuurgeweld vonden helaas veel zeevarende eilanders een zeemansgraf.

 

Een mooie dag. Zon op/onder: 05:10/22:06. Temperatuur max 23 graden (terwijl er 21 graden verwacht werd), De hele dag zon, al was het niet zo helder als gisteren: we konden Harlingen niet zien liggen. Wind oost 4. En morgen? Morgen is er weer een dag. De snelboot komt rond de middag aan en brengt vijf vakantiegangers. Gezellig.