theater in de polder - 3: naar de gooise heide

Of ik wat wilde vertellen over wat zo’n inpoldering nu gekost heeft. Klein verzoek van H te L die ongetwijfeld vroeger geschrokken is van de aanlegkosten van de Hanzelijn, dat treinlijntje tussen Lelystad en Zwolle. Opgeleverd in 2012 en gebouwd voor zo’n miljard Euro’s. Zo’n project dat financieel gierend uit de klauwen gelopen is. Hij mocht op die lijn vroeger regelmatig reizigers begeleiden. Nou H te L: die polders waren een stuk goedkoper dan jouw Hanzelijn kan ik zeggen, per stuk dan. Natuurlijk wel weer behoorlijk wat duurder geworden dan begroot, maar welk projet is dat niet? In onderstaand staatje is “Flevoland“ opgenomen, dat zijn dan wel twee polders. Nu is er behoorlijk wat commentaar geleverd op de aanleg van al die polders, maar kosten waren eigenlijk nooit een echt breekpunt. Maar laten we niet om de hete brei heendraaien en gewoon de vraag beantwoorden “Wat hebben de Zuiderzeewerken tot nu toe gekost?“ Laat dat nu net een vraag zijn, die lastig is te beantwoorden. Het probleem is wat je allemaal als kostenpost gaat meetellen. In 1848 dacht men nog dat de Zuiderzeewerken 92 miljoen gulden (zonder rente) zouden kosten. Lely dacht het voor 190 miljoen (223 miljoen met rente,waarvan 62 miljoen gulden voor de Afsluitdijk) te kunnen doen, maar in 1925 werd al rekening gehouden met 544 miljoen (met rente), nu te weinig om één polder te maken! De kosten van de polders zijn heel anders geworden dan Lely zich had voorgesteld. Zijn raming beperkte zich tot de waterbouwkundige werken. En daarmee was voor hem de kous af. En als je inderdaad kosten van beheer, onderhoud, aanpassing en verbetering buiten beschouwing laat kun je inderdaad spekkoper zijn. En dan nog: het is gebleken dat het schatten van de kosten van de Zuiderzeewerken steeds maar weer een slag in de lucht was. Neem de afsluiting van de Zuiderzee. In 1924 werden de kosten van de Afsluitdijk en bijbehorende werken op 90 miljoen gulden geschat, vier jaar later, in 1928, deelde de regering mee, dat deze kosten 38 miljoen gulden méér zouden bedragen en in 1933 zat men op 162 miljoen gulden. Vond ergens het volgende overzicht:

	Wieringermeer	Noordoostpolder	Flevoland
Lely	14	33,5	57,5
1925	37	84	143
Werkelijk	98	472	1.900

Dit staatje laat ramingen en kosten van de IJsselmeerpolders (in miljoenen guldens) zien. Let op dat hier een aantal zaken zoals de Afsluitdijk, de dijk Lelystad - Enkhuizen en de voorbereidingen voor de (nooit afgemaakte) Markerwaard niet zijn opgenomen. Zouden we dat wel doen dan kunnen we de totale kosten op 4 miljard schatten. Guldens, dat dan wel weer.

En waarom is dat laatste stuk nooit drooggemalen? Tegengeluiden! Protesteren helpt, hier in ieder geval wel. Veel mensen gingen zich afvragen wat het nut en de noodzaak was van de inpoldering van de Markerwaard. Eind jaren zestig brak echt de hel los toen er plannen waren om er de Tweede Nationale Luchthaven te situeren. Eigenlijk kon niemand de bevolking vertellen waar de Markerwaard precies voor moest worden gebruikt. Conclusie van het volk: niet aanleggen. En toen de hoge heren niet met goede argumenten voor verdere inpoldering kwamen en de tegenstanders daarentegen steeds luider lieten horen dat het overgebleven deel van het IJsselmeer (het "Natte Hart van Nederland") moest worden behouden, koos het parlement er uiteindelijk voor om het laaste stukje IJsselmeer te laten zoals het was en werd verdere inpoldering afgeblazen.

zaterdag 28 juni: @ almere-haven

Of we wel gezond eten? Jazeker, gezond maar simpel. Neem nu de hap van vrijdag. Je kookt wat pasta en laat dat afkoelen, haalt in de winkel 250 gram hamblokjes en een zakje gemengde sla. Nog een paprika over; snipperen dat ding, zonde om weg te gooien. Half potje kaasblokjes met olijven erbij en een mosterd/honingsladressing om het af te maken. Goed husselen en een kwartiertje laten staan om alle smaken goed tot hun recht te laten komen.

 

De fietstocht van gisteren was er eentje uit de koker van de camping en ging via knooppunten. Viel zo goed in de smaak dat W met een nieuwe aan kwam zetten. Op de kaart stond de volgende beschrijving: “Deze fietstocht gaat vanaf de camping via de Stichtse brug, het nieuwe Blaricum, het Gooise Natuurreservaat ’t Harde en het oude Blaricum naar de Zuiderheide. Daarna via de Westerheide, de Bussumseheide, de Blaricumseheide (langs de schaapskooi) en de Tafelbergheide. Tenslotte doe je het oude en nieuwe Huizen aan en via de Stichtse brug ga je terug naar de camping“. Zo op papier en op de kaart een leuke route. Geloof alleen dat de volgorde van de omschrijving niet helemaal klopte, want als één van de eerste onderdelen stond de beklimming van de Tafelberg op het programma, maar heide is heide en dorp is dorp.

Het wordt elke dag een beetje warmer; overdag, maar ook ’s nachts. Bij het opstaan (half negen) wees de thermostaat 21 graden aan (binnen, buiten was het 19), dat zal ongetwijfeld elke nacht een paar graden hoger worden. Net als gisteren wind uit de westelijke hoek, kracht 4, maar onze route gaat vooral zuid/noord, dus hoeven we met weinig dingen rekening te houden, alleen de hoeveelheid vonkjes die in de accu’s zitten. Wel eerst de ochtendroutine afwerken: wakker worden met een grote pot koffie, ontbijten, beetje “poedelen“ en de afwas. Gaat zo maar een halve ochtend voorbij zonder dat je er erg in hebt. Heb vannacht per ongeluk mijn vogelapp Merlin aan laten staan. Merlin spotte de afgelopen tien uur de volgende species: grauwe gans, kleine plevier, spreeuw, roerdomp, scholekster, wielewwaal, nachtegaal en roodborst. “Volgens mij verzint Merlin die beestjes ter plekke“, zei W die het voorkomen van een roerdomp ernstig betwijfelde. Na die zware vogeldiscussie en de ochtendroutine konden we aan onze fietstocht naar en door het Goois Natuurreservaat beginnen. Dat Goois Natuurreservaat bestaat uit 65 afzonderlijke natuurgebieden, die deels met elkaar zijn verbonden, totaal ruim 2800 hectare natuur.

Het reservaat wordt beheerd door de stichting 'Goois Natuurreservaat' (GNR), een samenwerkingsverband van de gemeenten Gooise Meren, Blaricum, Hilversum, Huizen en Laren. Wij bezochten een aantal van die natuurgebieden vandaag fietsend, een paar van die gemeenten en dorpen doorkruisten we ook. 

De Stichtse brug kennen we inmiddels al en we weten precies in welke versnelling (laag) en met welke ondersteuning (hoog) we dit gevalletje moeten aanpakken. Aan de andere kant van het water ligt in het Noord-Hollandse land Blaricum. Je kunt er twee delen onderscheiden: oud en nieuw. Bijgaande kaart laat het duidelijk zien. Gisteren hebben we nieuw-Blaricum al zo’n beetje bekeken tijdens onze zoektocht naar een super. W vindt het altijd erg gezellig om door stadjes te karren (veel te zien), ik vind het behoorlijk minder (gps reageert vaak te laat). Blaricum schijnt al in 1342 op de kaart te staan (en er wordt gesuggereerd dat het dorp al vóór de tiende eeuw bestond), maar neem van mij aan dat de nieuwbouwwijken waarmee we vandaag begonnen beslist van latere datum zijn. Dacht eerst dat de Sphinxen in Blaricum stonden, maar Blaricum gaat naadloos over in Huizen. De Sphinxen betreffen 5 naast elkaar gesitueerde appartementencomplexen die zodanig zijn gebouwd dat zij in en boven het Gooimeer uitsteken. De architectuur is gebaseerd op de Egyptische Sphinx. Zag op Funda dat er eentje te koop stond en de prijs viel me eerlijk gezegd mee: zes ton voor een vrij uitzicht op het Gooimeer. De foto met de minste bewolking hebben we van Funda geplukt.

Na de nieuwbouwwijken gingen we de natuur in. Ik ga een paar van die gebieden benoemen en waar mogelijk wat uitdiepen, maar ga de chronologische volgorde vergeten. Zo deden we onder meer ’t Harde aan (niet verwarren met dat gebied met een soortgelijke naam in de buurt van Harderwijk), een natuurgebied dat behalve kleine zandverstuivingen ook bekend staat om zijn krentenbomen die hier uitbundig aanwezig zijn . Las ergens dat je eigenlijk in april hier moet zijn, dan bloeien ze kort maar hevig. Kun je niet in april, kom dan in het najaar: dan kleuren ze prachtig rood. Wij zijn er in juni, ook mooi. Bijgaand plaatje heeft ChatGPT gemaakt met als opdracht: “Maak een realistische afbeelding van een bloeiende krentenboom in natuurgebied  ’t Harde“. Het gebied is pas een jaar of vijftien in het beheer van het GNR, onder bepaalde voorwaarden. Eén van die voorwaarden bij de overdracht was dat het een hondenuitlaatgebied moest blijven. Honden mogen hier dus vrij loslopen.

Ik noemde al eerder de beklimming van de Tafelberg, het hoogste punt van de Tafelbergheide ergens tussen Huizen en Laren. Wikpedia heeft het over bijna 37 meter, de foto die W gemaakt heeft laat 39,2 meter zien. Belangrijk? Het heidegebied kent veel hoogteverschillen, veroorzaakt door het landijs, een ijstijd weet je wel. De naam heeft niks te maken met Kaapstad, maar is ontleend aan een oude oriëntatietafel die zich op deze glooiing bevond. Bij de renovatie van de Tafelberg in 2019 is een nieuw oriëntatieplateau geplaatst.

Blaricum kent behalve nieuwbouwwijken ook een oude dorpskern. Oud of nieuw, het maakt niet uit: een dure buurt om te wonen: Blaricum en Laren staan in de top-10 van de rijkste Nederlandse gemeenten (bron: rapport Welvaart in Nederland van het Centraal Bureau voor de Statistiek). Overigens hoort ook Naarden in dat rijtje thuis. Vaste lezers weten inmiddels dat ik dol ben op treintjes en trammetjes. Laat ik in deze omgeving ook zo’n oude tramlijn gevonden hebben! Op 15 april 1882 opende de Gooische Stoomtram (later Gooische Tramweg-Maatschappij) de verbinding Hilversum - Laren - Blaricum - Huizen, met aansluiting naar Amsterdam. In oktober 1947 werd de tramverbinding opgeheven. De tram reed door smalle winkelstraten in Diemen, Muiden en Naarden, waarbij de conducteur regelmatig met de rode vlag voor de tram moest uitlopen om de weg vrij te maken: de tram had altijd voorrang. Voor de volledigheid: de dorpskern van Blaricum is een beschermd dorpsgezicht.

Tussen Laren en Hilversum strekt zich de Zuiderheide uit. Valt er iets over te vertellen? Heidevelden, grafheuvels en leuke fietspaden. Weinig verschil met de Noorderheide en de Westerheide. Wel andere naambordjes. Over bordjes gesproken: kwam regelmatig de naam “Erfgooier“ tegen. “Thuis“ even opgezocht. Blijkt ongeveer hetzelfde te zijn als wat we in de Achterhoek “gewaarde boeren“ noemden: boeren die het recht hadden om (gemeenschappelijkB gebruik te maken van bossen, heide en weiden. Zo’n collectief had de naam “marke“. Er bestonden dus ook “niet-gewaarde boeren“, ook wel brinkzitters of keuterboeren genoemd. Deze hadden geen formeel aandeel en minder rechten in de marke. 

Even een broodje en sapje halen bij de Lidl in Eemnes, weer zo’n plaats waar we nog nooit zijn geweest. Volgens mij ligt het net in de provincie Utrecht. Na Eemnes volgden de uitgestrekte weiden. Wind mee, dus lekker fietsen. Midden in die weiden vonden we een bankje om de lunch naar binnen te werken. Niks mis mee. Stichtse brug weer over en omdat er nog een beetje vonken in de accu’s zaken een paar kronkels door Almere. Tegen drieën vonden we het genoeg en de thuiskomapp zorgde er voor dat we binnen een kwartier weer op de camping waren. Daar was het goed toeven.

Een mooie dag. Ze worden alweer korter die dagen. Zon op/onder: 05:19/22:05 (gegevens Almere Haven). Fijn gefietst, zo’n 50,5 kilometer. En morgen? Morgen is er weer een dag. We gaan naar het theater in de polder; op de fiets en na de voorstelling prikken we er een vegetarisch vorkje mee.