terschelling/lichtenvoorde - 8: we gaan huiswaarts, halen den haak

Had een paar blogs geleden beloofd aandacht te besteden aan “de eilandganger“. De discussie tussen W en mij ging over de vraag of toeristen die naar de Waddeneilanden gaan verschillen van andere toeristen. Volgens ChatGTP (let op AI-berichten kunnen fouten bevatten!) komt dat “[....] doordat ze vaak op zoek zijn naar rust, natuur en ruimte. Ze kiezen voor een bestemming waar ze kunnen wandelen, fietsen, genieten van de zee en het strand, en waar de natuur nog ongerept is. Dit in tegenstelling tot toeristen die meer gericht zijn op drukke steden, pretparken of andere vormen van massatoerisme“. Je kunt zelf nog een stapje verder gaan en je afvragen zit er verschil in het publiek van de verschillende waddeneilanden? Kwam tijdens mijn speurtocht een artikel tegen van Wiebe Pennewaard uit 2012 met als titel “vijf soorten eilandgangers“. Over Terschelling schrijft hij het volgende: “Alexander Kuiper windt er geen doekjes om. Als de eigenaar van Strandhotel Terschelling zijn eerste vlag kwijt is, weet hij dat de bouwvak is begonnen. Jeugd overstroomt het eiland, de drank vloeit rijkelijk en Kuiper zet net als andere eilanders zijn auto en fiets weer op slot, en sluit 's nachts in Formerum zijn achterdeur buiten de toptijd volkomen overbodig. Alleen die ene vlag per jaar, die schrijft hij domweg af. De toevloed van met bierkratten zeulende jongeren met bijbehorende drukte en overlast is een jaarlijks maar tijdelijk fenomeen, zegt Kuiper. En atypisch voor de rest van het seizoen. De ouderen blijven, ook hierom, weg in de zomer. Senioren komen van maart tot en met juni, en dan weer in september.Toch trekt Terschelling wel degelijk ook buiten de bouwvak een beduidend jonger en actiever publiek dan collega-eilanden, beaamt hij. En niet alleen door de megatrekker, muziekfestival Oerol. Het heeft te maken met de diversiteit. Het grootste eilandoppervlakte na Texel, maar als vakantiedoelgebied gevarieerder. En de auto mag mee, in tegenstelling tot Vlieland en Schiermonnikoog. Maar dat de vrolijke jeugd het totale beeld van Terschelling bepaalt? Dat is gelukkig zwaar overdreven“. De andere eilanden? Texel is voor de snelle beslisser. Vlieland biedt kleinschalige rust. Ameland is voor de actieve genieter en Schiermonnikoog trekt rustige natuurgenieters aan. Hele artikel lezen? Klikkerdeklik.

maandag 16 juni: @ kötteldiek

Heel ander weer: bewolkt en wat frisjes. Niet te laat op: de hele rattaplan van de (klein)kinderen moest een plekje vinden in onze bus: twee joekels van tenten, vijf rugzakken en evenzoveel stoelen. Scheelt hen behoorlijk wat sjouwwerk. Toen (bijna) alles ingepakt was nog een laatste ontbijt en konden W en ik naar de haven, een van de laatsten en toch nog een hele tijd moeten wachten. Drie stoten op de claxon (voor elke minuut te laat eentje?) later konden we vertrekken. Prettige overtocht, zelfde boot als de heenreis: de Willem de Vlamingh. Een uur en drie kwartier laten draaiden de vier wielen van de bus het haventerrein van Harlingen op, weer tweeëneenhalf uur later kon de bagage bij het huis van het kroost worden uitgeladen en weer een half uurtje later hing ik aan de telefoon om van alles te regelen voor de Lichtenvoordse Avondvierdaagse waarvan we vanavond de openingsvergadering hebben. Even een passende oplossing zoeken voor een wegafsluiting in verband met asfalteringswerkzaamheden. Waarom moeten wij een paar maand van tevoren de routes inleveren terwijl de gemeente hier nooit wat mee doet?

Had al verteld dat het een hele mooie week was en een heel mooi weekend. Kan ik dus volstaan met een paar overgebleven foto’s. Nee, geen zichtbare snoetjes.

terschelling - 7: oerol en politiek?

Op Terschelling wordt een aantal oude tradities in stand gehouden. Bekend is het Sunderum, een feest dat op 6 december in een aantal dorpen wordt gevierd. Sunderum was vroeger een feest dat bedoeld was om boze geesten en demonen te verdrijven. Aangenomen wordt dat de oorsprong in de voor-christelijke periode van Terschelling ligt. Mannen en jongens gingen en gaan verkleed in zelf gemaakte pakken, veelal worden er materialen uit de natuur gebruikt. Op 6 december mogen vrouwen en kinderen vanaf het moment dat het donker wordt niet meer buiten komen. Doen ze dit wel dan worden ze vastgebonden aan lantaarnpalen of achterna gezeten. De sunderums trekken door de straten en dringen huizen binnen, daar waar de deur open staat. Je lamp laten branden is een teken voor sunderums dat ze welkom zijn. Sunderums proberen onherkenbaar te blijven en dragen daarbij maskers (grinzen). Ze spreken weinig of met verdraaide stemmen over gebeurtenissen uit het afgelopen jaar. Vrouwen moeten dan raden wie ze zijn en wat ze uitbeelden. Met dank aan fotograaf Jacoba Meuldijk-Terschelling voor de verhelderende foto in deze alinea (ook weer aan verplichte naamsvermelding gedaan).

zondag 15 juni: @ hee bij midsland

Het waait weer, voelt meteen een stuk frisser aan. (Klein)kinderen gisteren te laat naar bed gegaan, allemaal wat katterig. Opa en oma daarentegen zo fris als een hoentje. De ochtend stond in het teken van een dubbele vaderdag: kleinkinderen hadden hun vader en hun vader had weer zijn vader en die kreeg het standaard vaderdagcadeau: sokken, maar dan wel blauwe met de opdruk Terschelling. Kun je het nog volgen? Na het ontbijt boodschappen gedaan met zoonlief in Formerum. Wind pal achter op de heenweg, dus dat schoot op. Stelde nog even voor om mijn specialiteit te koken vanavond, ayam paniki (letterlijk vertaald: kip vleermuis), maar niet iedereen was gecharmeerd van dit pareltje uit de Indonesische keuken. Macaroni in twee smaken is het geworden: pannetje vega en pannetje met dood beest. Terugweg maar wijselijk door het binnenland terug, heb je af en toe nog een beetje bescherming. Ook mijn voorstel om een leuke fietstocht (45 kilometer) te maken werd door de pubers en de prépuber lachend afgewezen.

En yep: we doen ook aan politiek tijdens Oerol. Drie tot vierduizend festivalgangers waren op het strand van West aan Zee van de partij. Ook Omroep Friesland was er bij: klikkerdeklik.  Zij vormden (net als miljoenen mensen wereldwijd) een rode lijn als oproep aan overheden om  mensenrechtenschendingen in Gaza te stoppen. Achterliggende gedachte (Universele Verklaring van de Rechten van de Mens): 'Mensenrechten zijn de basis van vrijheid, gerechtigheid en vrede. Mensenrechten zijn een plicht van iedereen: regering, individu of maatschappelijk orgaan. Sinds 1948 zijn alle landen volgens internationaal recht verplicht om een vermeende genocide te helpen voorkomen dan wel te stoppen.' We hebben het geweten: het was filefietsen naar West aan Zee, de vreedzame demonstratie werd bijna verstoord door bloedvergieten op het fietspad. Mensen weigerden om achter elkaar te fietsen en blokkeerden zo tegenliggers, anderen probeerden in te halen terwijl er verkeer van de andere kant kwam, irritaties alom. Vooral zij die fietsten met ondersteuning vonden dat ze meer rechten hadden dan het plebs. Kortom: de Terschellingse meute kon wel een bommetje gebruiken. Ik had het gehad en liet alle vrouwen van de club onbeschermd achter. De twee andere mannen waren wijselijk op de camping gebleven en toen ik na een omtrekkende fietsbeweging terugkwam lagen ze beiden te pitten. Midden op de middag: de jeugd heeft de toekomst.

Na de late lunch ging een deel van het septet aan de Oerol en vielen mijn ogen in een onbewaakt moment dicht om twee uur later tot de ontdekking te komen dat de wereld in die tijd eigenlijk niet gek veel veranderd was: alleen de zon kwam uit een andere hoek. Op de fiets om nog even de Brandaris te zien en kibbeling te proeven. Vervolgens mochten de oudste twee mannen onder het genot van een biertje een macaronischotel in elkaar prutsen. Resultaat: zag er aardig uit, maar de smaak mwa.

Een mooie dag. En morgen? Morgen is er weer een dag: het is gebeurd met de pret en richting Achterhoek. W en ik met de boot van half elf. De andere vijf twee uur later. Wordt nog een beetje aanpoten morgenvroeg om alle bagage van de (klein)kinderen op tijd in onze bus te krijgen. Het was een mooie week met nog een mooier weekend, maar wat een drukte op het eiland. En wat hebben we geluk gehad met het weer. De komende week de Avondvierdaagse en als klapper de wandelmarathon in Lichtenvoorde. Ook dan belooft het mooi weer te worden. Kijk maar naar nevenstaande verwachting. Denk dat we woensdag gaan verkassen van ons stenen huis naar “het Zotte Schaap“, voor de niet-ingewijden: een camping. Maar nu eerst: de schaar in het festivalbandje; niet meer nodig.

terschelling - 6: kun je nog oerollen, oerol dan mee

Is Terschelling tegenwoordig min of meer afhankelijk van het toerisme, vroeger vormde het eiland door de ligging in de Noordzee een veel en graag bezochte havenplaats op de route tussen de Scandinavische landen, Duitsland, Polen en Rusland enerzijds en Engeland, Zuid-Europa, Afrika en verderaf gelegen gebieden anderzijds. Deze week kwamen we de naam het Koggegat tegen, de vaargeul die vroeger liep tussen de Boschplaat en Terschelling. "Kogge" verwijst naar een middeleeuws zeilschip, dat tussen ongeveer de 10e en 15e eeuw veel werd gebruikt in de Noord- en Oostzee, vooral door Hanzesteden. "Gat" is een oud-Nederlands woord voor een geul, vaargeul of doorgang in een zeegat of tussen zandbanken in de Waddenzee. Al gauw werd Terschelling een opslag-, los- en overslaghaven. Uit de zogenaamde biertolregisters blijkt al de aanvoer van bier uit Duitsland in 1365. Door de waardevolle ligging van Terschelling werd het eiland ook een speelbal tussen de twee belangrijkste politieke partijen van die tijd: zowel de Hollandse Staten als de Friese heren hadden grote belangstelling voor het eiland met een van nature beschutte haven. Het eiland schommelde gedurende eeuwen tussen Friese en Hollandse overheersing, waarbij plunderingen, brandschattingen e.d. geen uitzonderingen waren. Ook de Engelsen deden af en toe een stevige duit in het (oorlogs)zakje. Neem als voorbeeld 20 augustus 1666, een mooie dag tijdens de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog toen admiraal Robert Holmes voer met elf compagnieën naar de haven met de Brandaris, weinig weerstand aantrof en het 300 huizen tellende dorp in de as legde. Behalve de vuurtoren Brandaris, gebouwd in 1594, en de bijna nieuwe Westerkerk uit 1663, was er nauwelijks een gebouw overgebleven nadat de Engelsen West-Terschelling in brand hadden gestoken.

zaterdag 14 juni: @ hee bij midsland

Regen en onweer in de vroege ochtend. Was een kleine kans op, maar rond zes uur knalde het een paar keer stevig en tokkelde de regen een vrolijk wijsje op het camperdak. Slaap je weer lekker op in en pas om negen uur zaten we aan de koffie. Weinig beweging daar “aan de overkant“, behalve kleinzoon T die volgens W al vanaf zeven uur balletjes aan het hooghouden was. Hij had één voordeel: om die tijd was er nog geen lange rij wachtenden voor de toiletten. Zeer aan de krappe kant als het zo vol staat op de camping.

Het was weer een mooie dag op Terschelling. Dat is de korte versie. Nu de lange: Tijdens Oerol is het eiland tien dagen lang één groot podium voor theatermakers, muzikanten en kunstenaars met het landschap van Terschelling als decor. De natuur staat er op nummer één (zegt men). Samen met Staatsbosbeheer is het Ecologisch Kompas ontwikkeld. Daarin is voor alle medewerkers, vrijwilligers, makers, partners én bezoekers vastgelegd hoe je het beste werkt in en met de natuur, zowel praktisch als artistiek. Leuk uitgangspunt, maar als je die kuddes fietstende mensen ziet ga je toch een beetje wenkbrauwenfronsen. “Wees blij dat ze niet met de auto gaan“, ze W en daar heeft ze dan wel weer gelijk in. Na het ontbijt via een omweg naar Midsland, hoog water dus de weg langs het wad was volgens de kleinkinderen “saai“. Beetje druk daar in dat dorp en een paar dansende kinderen en een performance van een man en vrouw op straat liggend gehuld in slaapzak.

Lunchen aan zee bij Midsland. Daarna gingen drie dames terug naar Midsland voor een uitvoering van het Flowerpowerkoor uit Heerenveen met muziek uit de jaren zestig. Een bont geheel want flowerpowerkleding. Volgens W echte meezingers als San Francisco van Scott McKenzie en California Dreaming van the Mamas and the Papas?. Twee heren en één dame bleven op het strand hangen en ik ging via de camping boodschappen doen in Formerum, uiteraard moesten de nodige monden weer worden gevuld. En ‘s avonds mochten de kleinkinderen op opa en oma passen, de jongere ouderen mochten een avondje stappen.

 

Een mooie dag. Een graadje kouder dan vrijdag en ook wat meer bewolking. Heb zelfs twintig druppels gevoeld verspreid over de namiddag. En morgen? Morgen is er weer een dag. We gaan opnieuw oerollen. Nu nog even schaken leren (opa wel te verstaan).

terschelling - 5: de snelboot komt om kwart voor een aan

Vandaag begint Oerol, inmiddels één van de grootste locatietheaterfestivals in Europa. Zelfs het Stryper Wyfke had zich netjes aangekleed. Groot, groter, grootst? Niet iedereen is er blij mee. Deze week vertelde onze strandbuschauffeur Chris dat Oerol eigenlijk geen Oerol meer is. Het wordt te commercieel. Hij vroeg bij het inchecken ook aan iedere passagier: “Kom je voor het eiland of voor Oerol?“ Kan me er wel wat bij voorstellen. Soortgelijke verhalen hoor je ook bij de Zwarte Cross. Dit soort evenementen worden erg complex. Je hoort dan behalve veel postieve geluiden ook regelmatig negatieve: kritiek op de prijs, de organisatie of de impact op de omgeving, tot bezorgdheid over de toegankelijkheid en diversiteit van het programma. Kijk eens naar de prijs van Oerol: je moet eerst een festivalbandje aanschaffen en daarna mag je nog betalen voor heel veel voorstellingen. Wat ik zelf veel indruk vond maken was de grote impact van Oerol op het eiland. Kan me heel goed voorstellen dat bewoners vinden dat er onvoldoende met hen en met hun omgeving rekening gehouden wordt. Daarnaast is het zo dat het complete eiland op zijn kop staat. Die kritiek is niet nieuw. Vond op internet al een artikel uit 2015 met als kern “Oerol is Oerol niet meer, je kunt niet meer met je eigen flesje rosé in het gras liggen genieten van de muziek“.

Even een feitje: de naam van het festival is afgeleid van het woord "overal" in het Terschellings. Wikipedia: “De term duidt de tijd van het jaar aan dat het vee overal op het eiland werd losgelaten om te kunnen grazen. Vroeger gebeurde dat zowel in het vroege voorjaar als in de late herfst, als het gras op de eigen weilanden ontoereikend was. Niet alle eilanders waren blij met oerol. Na de komst van de eerste verharde wegen op het eiland kwamen er al snel ongelukken van; men fietste soms 's nachts pardoes tegen midden op de weg slapende koeien. Dit oorspronkelijke "oerol"-gebruik werd tijdens de Tweede Wereldoorlog op last van de Duitse bezetter afgeschaft en keerde ook na de oorlog niet meer terug“. Over Duitsers en Waddeneilanden gesproken: in de serie 80 Jaar Bevrijding worden in aflevering 2 door Winfried Baijens de vijf Wanddeneilanden bezocht en kijkt hij hoe op elk eiland de oorlog en de bevrijding liep. Natuurlijk komt de radarinstallatie van de Tigerstellung op Terschelling aan de orde. Iets om te kijken; via NPOstart misschien? W en ik vonden het een boeiende uitzending.

vrijdag 13 juni: @ hee bij midsland

We storten ons een paar dagen in het Oerolfeestgedruis. Dat doen we samen met zoon, schoondochter en drie kleinkinderen. Reden? Vorig jaar kreeg W een verjaardagscadeautje: een festivalbandje voor Oerol. De rest is (uiteraard) voor eigen rekening: overtocht, camping, eten en drinken, aanvullende kaartjes. Geen probleem. We hebben er een eilandenweekje van gemaakt. Schoondochter appte dat camping de Kooi tijdens Oerol bekend staat als camping van de oudere jongeren en de jongere ouderen. Zij vroeg zich af tot welke categorie (40-plussers) ze intussen hoorde. Voor W en mij is dat volkomen duidelijk: we horen inmiddels tot de oudere ouderen. Eigenlijk horen we meer thuis op de camping van Staatsbosbeheer bij Hoorn maar helaas worden daar geen campers en caravans geaccepteerd, alleen maar tenten (vouwwagens denk ik ook).

W en ik hebben het de afgelopen dagen vaak gehad over twee termen: “eilandweer“ en “eilandgangers“. In dit blog de eerste term, de andere bewaren we tot een volgende keer. Ook even de experts geraadpleegd en ja, over het algemeen schijnt de zon vaker op de Waddeneilanden dan op het vasteland van Nederland. Dit komt door een aantal meteorologische en geografische factoren: minder luchtvervuiling en mistvorming, de invloed van de zee, minder verstedelijking en de geografische ligging. ChatGTP onderbouwt dit met de volgende cijfers: Terschelling heeft ongeveer 1.800 tot 1.950 zonuren per jaar. Dat betekent dat dit eiland (evenals Texel) gemiddeld 200 tot 400 zonuren per jaar méér krijgt dan veel plaatsen op het vasteland. En óók ja: over het algemeen valt er op de Waddeneilanden iets minder neerslag dan op veel plekken op het Nederlandse vasteland, vooral in vergelijking met het binnenland of de heuvelachtige gebieden in het zuiden. Buien trekken sneller over dus de regen duurt korter. De voornaamste reden is echter dat zuidwestelijke winden (samen met wind uit het westen de meest voorkomende in Nederland) vaak regen vanuit zee meebrengen. Doordat deze buien eerst over het westen van Nederland trekken, kunnen ze tegen de tijd dat ze de eilanden bereiken al deels uitgeregend zijn — vooral bij minder intensieve buien. Het zou volgens welingelichte bronnen tussen de 50 en 150 mm per jaar schelen met Oost-Nederland. Zuid-Limburg is gemiddeld nog 200 mm per jaar natter. Bron afbeelding in deze alinea: Natuurmuseum Terschelling. VRS3282.

Kwart voor één kwam de veerboot aan, de snelboot. Deze heeft ongeveer 50 minuten nodig om van Harlingen naar Terschelling te komen, de gewone veerdienst ongeveer twee uur. Voor passagiers een duur grapje, voor automobilisten een rib uit hun lijf. Zal niet de complete tarieventabellen weergeven, maar even twee getallen om je een idee te geven. Zomertarief voor bejaarden € 31,06 per persoon retour normale veerboot; camper tussen 6 en 8 meter lang zomertarief € 274,94. Je vraagt je af of dat niet wat minder kan? Rederij Doeksen heeft inmiddels het alleenrecht. Het begon allemaal in 1861 toen een schipper met zijn bottertje een contract afsloot met de Posterijen voor het briefvervoer over en weer naar Terschelling en Vlieland. De eerste postboot was een feit, wat later werden ook passaguers meegenomen. Voor die tijd deed iederen maar wat. Tweeëntwintig jaar later werd de botter vervangen door een stoomboot. In 1923 nam Rederij Doeksen de veerdienst (bekend onder de naam TMS, Terschellinger Stoomboot Maatschappij) over met de schepen ‘Vlieland’, ‘Prinses Juliana’ en de raderboot ‘Minister Kraus’. Doeksen was tot dat moment een schelpenzuiger- annex bergingsbedrijf. Ja, er is wel eens geprobeerd de poten onder de stoel van Doeksen weg te zagen. Neem bijvoorbeeld de EVT (Rederij Eigen Veerdienst Terschelling), opgericht door ondernemers van onder meer Terscheiling. De bedoeling was dat het merendeel van de aandelen in handen kwam van de eilandbewoners. De EVT beconcurreerde Doeksen vanaf 2008 met veerdiensten op dezelfde route. Er ontstond een ware veerbotenoorlog die eindigde met de overname van de EVT door Doeksen in 2014. Dan hebben we nog Rederij Wadden Transport, die met m.s. Terscchellinger Bank ook beurtvaart verzorgt met Terschelling en Vlieland. Ook deze club had regelmatig aanvaringen met Rederij Doeksen. Het ging daarbij om het medegebruik van de door Rijkswaterstaat gerealiseerde en beheerde openbare aanleginrichtingen. Deze keer trok Doeksen aan het kortste eindje.

De snelboot braakte een lading Oerolgangers uit, vijf daarvan hoorden bij ons. Tot maandag zijn we dus een club van zeven. Ruim driehonderd passagiers kan de Koegelwieck vervoeren en die vijf van ons kwamen natuurlijk als laatsten naar buiten. Toen nog de bagage in de juiste bus en fietsen bij Zeelen ophalen. Ging niet van een leien dakje want “het systeem knalde er uit“. Gelukkig hadden W en ik uitgebreid boodschappen gedaan vanmorgen want er ging precies een heel brood door toen we eenmaal op de camping waren. Tenten opzetten, wachten op de bagage, zwemmen en daarna op de fiets naar het hart van de festiviteiten “de Deining“ bij paal 8 in West aan Zee. De dames vonden het allemaal wat interessanter dan de mannen. Een barbecue-achtige maaltijd en een lange nazit topten de dag af.

Een mooie dag. Volgens de Oerolorganisatie zelfs 26 graden in de middag. En morgen? Morgen is er weer een dag. We hebben een festivalbandje om de pols.

terschelling - 4: wordt het een bunkertje of toch een (bosch)plaatje?

M te Z had nog nooit van Hee gehoord. Om eerlijk te zijn M te Z: ik ook niet. Ben een aantal keren in mijn leven op Terschelling geweest en veel van het eiland gezien, maar Hee nog nooit. Is ook niet zo’n wonder, want er schijnen maar 20 mensen in Hee te wonen. Overigens tellen Striep en Kaard nog minder zielen. De grote twee zijn West-Terschelling en Midsland. W en ik zijn voor het eerst op Terschelling geweest toen we net een half jaartje samen waren, moet dus in de zomer van 1973 geweest zijn. Volgens mij kampeerden we op de Appelhof in Formerum. Was toen ook al een big-party-camping maar tegenwoordig profileert het zich als camping voor jongeren tussen 15 en 20 jaar. Toen we nog geen kleinkinderen hadden zijn we ooit met kinderen en aanhang een lang weekend op Terschelling geweest, in een huisje van een collega van W. We hebben toen gegeten in De Groene Weide aan de Dorpsstraat in Hoorn, eigenaar was zanger Hessel van der Kooij die na afloop van het diner ook nog een riedeltje muziek ten gehore bracht. Hessel kreeg op latere leeftijd stemproblemen en dochter Tess, die de laatste jaren meezong, heeft jonge kinderen en wilde daar wat meer aandacht aan besteden. Hessel heeft inmiddels AOW dus kan me voorstellen dat hij niet meer zo’n trek heeft in het runnen van een horecagelegenheid. Het pand heeft twee jaar te koop gestaan, maar ik zag op TV Terschelling dat het afgelopen voorjaar heropend is. Onderstaande foto van Hessel is van VVV Terschelling.

Mijn eerste Terschellingverhaal sloot ik af met een beeld van een wijzende vrouw zonder de nodige begeleidende informatie. Maak ik nu even goed. Terschelling is rijk aan historische verhalen, vaak behoorlijk aangedikt in de loop der eeuwen. Neem bijvoorbeeld de sage rond het Stryper Wyfke dat gaat over plunderende Engelse troepen na de zoveelste veld- of zeeslag. Engelse soldaten wilden na de plundering van West-Terschelling in 1666 al stropend oostelijk over het eiland  trekken. Ze keerden plotseling om en lichtten direct het anker om huiswaarts te keren. De reden zou zijn dat de Engelsen in de verte bij het dorp Striep donkere schimmen zagen. Een oud vrouwtje waarschuwde met de woorden: "Ze staan er met honderden, maar liggen er bij duizenden." Ze doelde echter op het kerkhof waar honderden grafzuilen stonden, maar waar in de loop van de eeuwen duizenden begraven werden. De soldaten zouden dat hebben opgevat als dat er honderden soldaten stonden en er nog eens duizenden op de grond lagen.

donderdag 12 juni: @ hee bij midsland

Een prettig zonnetje maakte ons vanmorgen wakker. Een prima begin van een mooie dag. Het programma voor deze dag was nog niet bekend. Onze laatste “vrije“ dag, morgen komt de boot met de (klein)kinderen aan. Even hebben we nog geopperd om het Bunker Museum te bezoeken. Dit museum is gehuisvest in een aantal van de 100 bunkers die samen de Tigerstelling vormden. De Tigerstelling was een radarpost van de Duitse bezetter en was onderdeel van de Atlantikwall. In de oorlog werd Duitsland zwaar gebombardeerd door Britse en Amerikaanse bommenwerpers. Die vlogen vanuit Engeland, op weg naar hun doel, vaak over de Noordzee en de Waddenzee. De Duitsers probeerden deze vliegtuigen zo snel mogelijk te onderscheppen. Daarom bouwden ze het bezette kustgebied vol met observatieposten en afweergeschut. Bewegingen in de lucht volgden ze met behulp van radars. De Tigerstelling was één van die posten. Het eiland raakte zo betrokken bij een felle luchtoorlog. Mooi weer, museumkaart niet geldig en “we hebben al vaker een bunker gezien“ waren moverende redenen om de Tigerstelling aan ons voorbij te laten gaan. Beetje claustrofobie misschien ook wel. Wel even een fotootje geleend van de website van het bunkermuseum.

Het werd toch de “de ontdekking van de oost“, iets wat al dagen op mijn verlanglijstje stond: hoe ver kun je op de fiets komen als je naar het oosten gaat? Ik bedoel dan de Boschplaat, een natuurgebied van 50 vierkante kilometer. Andere getallen kom je trouwens ook tegen, zal wel te maken hebben met hoe en wanneer je meet. De Boschplaat was oorspronkelijk een aparte zandbak met de naam de Noordsvaarder. Het dankt zijn vrije ligging aan het Koggediepkanaal, vertelde onze standbuschauffeur eerder deze week. Door tussen 1931 en 1937 de geul dicht te gooien en een kunstmatige zanddijk aan te leggen kon deze zandbank samensmelten met Terschelling. ’s Nachts schijnt het hier nog écht donker te zijn, waardoor je er dan heel goed naar de sterrenhemel kunt kijken. Omdat dat in Nederland bijna nergens meer kan, is de Boschplaat in 2015 uitgeroepen tot Dark Sky Park.Natuurlijk wordt dat commercieel uitgebuit: nachttochten met de strandbus naar de Boschplaat.

Het wordt langzaam maar zeker een beetje moeilijk nog ongebaande wegen op Terschelling te vinden. Terschelling heeft een eenvoudig wegennet. Voor auto’s is het heel simpel: er loopt een hoofdweg (met dezelfde naam) over de lengte van het eiland. Volgens Skylgenet.nl, is die hoofdweg ongeveer 14,5 kilometer lang en bestaat al meer dan 100 jaar. Aan het einde (achter Oosterend) staat een monument ter ere van deze weg. De gedenksteen, ontworpen door J.M. Krijger, is geplaatst in 1910 toen het verharden van de Hoofdweg voltooid was. Deze weg verbindt de meeste dorpen en buurtschappen met elkaar en kent een groot aantal zijtakken die naar vakantieaccommodaties en naar de Noordzee gaan. Fietspaden zijn er flink wat meer, zowel geasfalteerd, gravel als onverhard.

Op onze weg naar “de oost“ werden we in Formerum welkom geheten door Willem Barentsz, de Terschellinger zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Niet in het echt helaas. Kan ook niet: Willem leefde zo’n kleine 500 jaar geleden. Hij meldde zich in de vorm van een bronsbeeld gemaakt door Frans Ram. Dacht altijd dat Barentsz wat met varen had, hier wordt hij neergezet met een pen in zijn hand en alsof hij aan het lezen is. Beeld staat niet bij toeval in Formerum: het is de geboorteplaats van Barentsz. 

Op een bepaald ogenblik vertelde een Terschellinger paddenstoel (groep/wit in plaats van rood/wit) dat het nog ruim drie kilometer naar de Boschplaat was. Prima pad en schitterende uitzichten. Uiteindelijk kwamen we bij een fietsparkeerplaats. De wereld hield niet op: woeste paden liepen naar links en rechts en ja: je mag er fietsen, zolang je maar op de paden blijft en niet het broedgebied ingaat. W (en vooral ik) hadden geen trek in paden die bestaan uit mul zand, die hebben we in de Achterhoek als het droog is al genoeg, dus we keerden 180 graden om en kwamen voor de tweede keer langs de plaquette van Kapitein Rob. De gedenksteen is een herinnering aan het beroemde stripverhaal van Kapitein Rob en zijn hond Skip, getekend door Pieter Kuhn. Het stripverhaal speelt zich af op Terschelling. Kapitein Rob doet zijn uiterste best om de nazi’s uit het waddengebied te verjagen.

Nog even zoveel mogelijk niet-bederfelijke boodschappen in Formerum aanschaffen. We moeten ons een beetje indekken voor de familie-invasie morgen. Na 32 kilometer konden we aan de lunch op ons zonovergoten veldje op de Kooi.

 

Maar niet voor lang: er was nog ruimte voor een klein middagrondje over de west. Gewoon omdat het leuk is en we een paar dingen nog niet hebben gezien. Bijvoorbeeld het Lutinemonument. Een paar dagen geleden hebben we in het museum al kennisgemaakt met de Lutine, een Engels oorlogsfregat, maar oorspronkelijk een Frans marineschip. Eind 1799 dreigde een economische ramp in Hamburg. De beurs was ingestort en een aantal handelshuizen dreigden failliet te gaan en de economie van Europa in hun val mee te sleuren. Om deze reden werd vanuit Engeland door twaalf handelshuizen geld naar de stad gestuurd om hun belangen veilig te stellen. Het bedrag was dusdanig groot (goud, zilver en Spaanse matten ter waarde van bijna een miljoen Engelse ponden) dat men bij de Royal Navy aanklopte om het transport te verzorgen. De marine stelde de Lutine ter beschikking met als kapitein Lancelott Skynner. Het ging mis: de Lutine verging in een storm. In de loop der eeuwen is geprobeerd om de lading te bergen maar dat is slechts voor een heel klein deel gelukt.

Nadat W een tevergeefse poging had gedaan om een papieren versie van het programma van Oerol te scoren (helaas: alleen digitaal te bekijken) vonden we op het westpuntje van Terschelling het zeeheldenmonument: een zeemansvrouw uitkijkend over zee in de hoop op de terugkeer van man en/of zoon. Terschellingers zijn al vanaf de middeleeuwen actief in de handelsvaart en ontdekkingsreizen. Later kwamen daar beroepen bij in de walvisvaart, op koopvaardijschepen en passagiersschepen, bij beloodsing en bij het bergen van schepen. In het natuurgeweld vonden helaas veel zeevarende eilanders een zeemansgraf.

 

Een mooie dag. Zon op/onder: 05:10/22:06. Temperatuur max 23 graden (terwijl er 21 graden verwacht werd), De hele dag zon, al was het niet zo helder als gisteren: we konden Harlingen niet zien liggen. Wind oost 4. En morgen? Morgen is er weer een dag. De snelboot komt rond de middag aan en brengt vijf vakantiegangers. Gezellig.