nazomertocht 2024 – 8: beelden aan zee

We hebben Zeeuws-Vlaanderen gedag gezegd. Deze keer alleen het oostelijk deel gezien en dan van dat deel nog maar een stukje. Had al verteld dat Zeeuws-Vlaanderen met een bevolkingsdichtheid van 147 inwoners per vierkante kilometer een dunbevolkte regio voor Nederlandse begrippen is. Het stuk waar wij verkeerd hebben spant dan helemaal de kroon. Waarom is dit stukje van Zeeland eigenlijk nog onderdeel van Nederland en niet van België, vroeg ik me af. Het huidige Zeeuws-Vlaanderen maakte tot rond het jaar 1600 deel uit van het graafschap Vlaanderen met als belangrijkste plaatsen Hulst (stadsrecht 1180) en Sluis (stadsrecht 1290). De klad kwam erin tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Tijdens deze oorlog werd een aantal kerel om militaire redenen land onder water gezet. De militaire inundatie van 1583 was wel de meest ingrijpende: er ontstonden nieuwe zeegeulen die vaak meer dan tien kilometer het binnenland in gingen. Polders werden weer schorren en uiteindelijk bestond wat we nu Zeeuws-Vlaanderen noemen voor een deel uit eilanden, waarvan er slechts enkele bewoonbaar waren. De Staats-Spaanse Linies werden aangelegd en deze zouden de latere grens markeren tussen Staats en Spaans Vlaanderen. Na de Tachtigjarige Oorlog was Staats-Vlaanderen een van de generaliteitslanden van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Generaliteitslanden waren gebieden die onder gezag van de Staten-Generaal vielen en dus geen eigen regering hadden. Het bestuur werd uitgeoefend door de Raad van State. Staats-Vlaanderen omvatte ruwweg het huidige Zeeuws-Vlaanderen, hoewel de landkaart er in die dagen geheel anders uitzag dan tegenwoordig. Zie bijgevoegde kaart, situatie 1648. Je ziet dat er nog meer generaliteitslanden waren (alle lichtblauwe gebieden op de landkaart). Generaliteitslanden had ook geen stem in het landsbestuur van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Omdat het zo leuk is: hieronder een kaart van Zeeland uit 1575.

Nog twee keer dreigde Zeeuws-Vlaanderen Belgisch te worden. In 1815 werden België, Nederland en Luxemburg na de Napoleontische Oorlogen samengevoegd. De Belgen wilden en kregen hun onafhankelijkheid in 1839. Graag had België dit stukje Nederland willen hebben, maar historische grenzen werden hier leidend. De tweede keer was het na de Eerste Wereldoorlog (in die oorlog was Zeeuws-Vlaanderen van België gescheiden door de Draad des Doods, een levensgevaarlijke grensversperring. België vond dat Nederland gestraft moest worden voor zijn neutraliteit en voor het feit dat aan de Duitse Keizer Wilhelm II politiek asiel was verleend. België wilde als “compensatie” Zeeuws-Vlaanderen annexeren. Deze annexatiewens werd België overigens geweigerd op de conferentie van Versailles waar de geallieerden de vredesvoorwaarden en aanverwante zaken bespraken.

donderdag 29 augustus: @ bredene

Op naar het Belgische land en wel naar Bredene, een plaats in West-Vlaanderen aan de kust. We konden er een plekje vinden, zij het met moeite en dat ondanks het feit dat de gemeente meer dan 30 campings op zijn grondgebied heeft en vooral leeft van het toerisme. Of Bredene zo druk is omdat het als enige badplaats van België een naaktstrand heeft vertelt de geschiedenis niet. We worden een paar dagen Bredenaars tussen de Bredenaars. Nog wat te vertellen? Ja: Bredene heeft geen zeedijk maar een ononderbroken duinenrij en dat is een unicum voor de Belgische kust. De rit naar Bredene moest wel een beetje “leuk” worden, vandaar een tochtje langs het Kanaal van Gent naar Terneuzen.

Een sas is een sluis, alleen als je in Sas van Gent op zoek gaat naar een sluis kom je bedrogen uit: hij is er niet meer, dat wil zeggen: men zegt dat de sluis er niet meer is, maar als je gaat zoeken op “oude sluis Sas van Gent” kom je bij nevenstaande foto uit. Heb het verder niet uitgezocht. Even in het kort: de geschiedenis van Sas van Gent hangt samen met de zoektocht van de stad Gent naar een verbinding met de zee. In de 13de eeuw hadden de Gentenaars de Lieve gegraven, die de stad via het Zwin met de zee verbond. Na de verzanding van het Zwin in de 15de eeuw moest men echter een nieuwe vaarweg vinden, dat werd een vaart richting noorden naar de Honte. Bij de Graaf Jansdijk moest men stoppen, de dijk mocht niet worden doorstoken. Goederen moesten worden overgeladen. Uiteindelijk kreeg men toestemming om de Sassevaart te graven en een sluis te bouwen. Het openingsfeestje kon in 1551 gevierd worden. Al snel werd er een schans gebouwd om de sluis te beschermen. Bij de sluis ontstond een kleine nederzetting. In 1572 vielen de Watergeuzen (we zitten dan in de Tachtigjarige Oorlog) Sas van Gent binnen, vernielden de sluis en het dorp op tien huizen na. Pas in 1577 kon er weer door het sas gevaren worden. Maken we voor de leesbaarheid van dit stukje even een grote sprong naar 1823. België en Nederland waren één, Zeeuws-Vlaanderen zag er al een beetje anders uit en koning Willem I besliste om de Sassevaart te verleggen naar Terneuzen. In Terneuzen werden twee sluizen gebouwd en al vier jaar later kon je eerste schepen door het nieuwe kanaal zien gaan. Het schrijven van deze tekst duurde langer dan onze reis door Sas van Gent, met een paar minuten waren we er uit. Misschien een keer bezoeken, later als we groot zijn.

Kwamen natuurlijk weer net in de middagpauze aan bij camping Minnepark in Bredere. Bus 180 graden gedraaid en even boodschappen doen bij de Aldi-net-om-de-hoek. Ongeveer hetzelfde prijsniveau als Nederland: sommige dingen wat duurder, andere wat goedkoper. Opvallend: hier doen ze nog niet aan statiegeld op blikken en flesjes en de sigaretten liggen nog open en bloot in de supermarkt. Morgen wat meer over deze plaats, heb voor vandaag stof genoeg en ruimte tekort. Eén van de redenen om voor de Belgische kust te kiezen is de Triënnale Beaufort, een driejaarlijkse tentoonstelling langs de zeedijken, stranden en duinen van de Belgische kustlijn. Uit de voorbije edities van de Triënnale aan Zee bleven verschillende kunstwerken van nationale en internationale kunstenaars staan. Zo ontstond het Beaufort Beeldenpark dat ondertussen al meer dan 40 werken telt. Een paar nieuwe kunstwerken erbij en voilà: je hebt maar zo een unieke openluchttentoonstelling in het prachtige decor van zand en zee. Vandaag kwam er een derde z bij, de z van zon. W had al eerder een bijbehorend boekje gescoord en ik een paar gpx-bestanden van fietsroutes langs de beelden. Vandaag de kustplaatsen De Haan, Wenduine en Blankenberge aangedaan.

We zitten weer in een rooms gebied: fijn voor C te L, de kapelletjesverzamelaarster. Op onze terugtocht kwamen we een exemplaar uit 1933 tegen. Deur zat dicht: we dachten eerst dat Maria en Jozef dat kunststukje van zo'n 2000 jaar geleden aan het herhalen waren, je weet wel: die onbevlekte ontvangenis. We waren te snel: deur kon open en Maria stond gewoon te staan in een niet compromitterende houding. Voor de statistieken: Maantjeskapelletje in Blankenberge.

Een mooie dag, net geen 100 kilometer met de bus. Rijtemperatuur dalend van 24 naar 20 graden. Later op de fiets weer wat oplopend. Wisselend bewolkt. Precies 40 kilometer op de fietsteller. Zon op/onder: 06:55/20:41 (gegevens Bredene). En morgen? Morgen is er weer een dag. Het wordt fietsen of een dag met de kusttram, we beslissen morgen: een en ander is afhankelijk van het weer.