ik zie de zon (weer) – 4: in de dutch mountains

Vaste lezeres K te W had moeite met het feit dat ik in het vorige blog de week liet beginnen op zondag. “Dat doen alleen mensen van christelijke huize”, meende ze. Je hebt gelijk vaste lezeres K te W, heb het opgezocht: in België en Nederland geldt tegenwoordig volgens ISO 8601 en NEN 2772 officieel de maandag als de eerste dag. Ook om praktische redenen staan in agenda's vaak de zaterdag en zondag samen aan het einde van een week, oeps: het weekend.

Dochter (en tevens vaste lezeres) F te P appte mij de vraag “hoe is het met je controleoog?” waarop ik antwoordde: “ik heb twee ogen: een linker en een rechter; een controleoog heb ik niet, of ze moet Willy heten”. Er was een radiostilte van een half uur en toen pas kreeg ik een lief antwoord. 

“Waarom fietste je gistermiddag zo stug door bij museum De Laarman?” vroeg W gisteravond na 2 voor 12 en Endless on Wheels terwijl we een toastje blauwschimmelkaas naar binnen kaanden. Antwoord is heel eenvoudig: ik weet wel “[...] welke werktuigen de veeboer en de landbouwer midden vorige eeuw in gebruik hadden om het vee te verzorgen en het land te bewerken” (bron museumwerbsite). Vormt namelijk ook een deel van mijn eigen museum. En “We kijken ook naar het heden en de toekomst. Waar ligt de bron van ons voedsel? Hoe wordt het tot voedsel bewerkt? Wat ligt er op ons bord? Dit verhaal vertellen we in het nieuwe thema ‘Van bord naar boer’” is dan wel interessant maar zal ons ook weinig nieuws vertellen. Daarbij komt dat onze museumkaart er niet geldig is en dat is jammer want zo'n stichting mist zo duizenden bezoekers per jaar. Dus de voormalige veevoederfabriek (gebouwd in 1959) alleen maar van de buitenkant gezien.

Nog even een fotootje getrokken om mijn (regelmatig afgestoken) verhaal over het langzaam maar zeker dichtslibben van camperplaatsen te ondersteunen. Het bord “vol” werd gisteren om een uur of drie opgehangen, wel met een verontschuldigend “sorry” erbij. De Bosweide doet niet aan reserveringen dus je moet al aan komen wippen om te constateren dat het vol is.

zaterdag 8 juni: @ haarle

Soms schiet het me 's morgens vroeg bij het opstaan in de rug, nu schoot me vanmorgen iets te binnen. Een uitspraak van Seneca: “Begin meteen te leven en tel elke afzonderlijke dag als een apart leven”. Wijze woorden die vanzelf boven komen drijven als je een pannetje kokend water leeggiet op het koffiefilter met vier lepels Goudmerk van de Lidl (altijd uit de aanbieding want dan zijn ze per twee een stuk goedkoper) teneinde uit deze chemische reactie de noodzakelijke bak ochtendpleur te verkrijgen. Als dan na een klein half uurtje (vandaag een stuk later, want W moest nog wat uren inhalen) de geur van gebakken eieren die van de koffie gaat verdringen, kan de dag eigenlijk al niet meer stuk. Nog even de vaat wegwerken, dat dan weer wel, maar dat is op de Bosweide het werk van W: er is een afwasplek. Volgens W gaan we vandaag de “Dutch Mountains” weer in, immers: nergens in Nederland vind je zoveel bergen bij elkaar als hier. De Holterberg, de Noetselerberg, de Haarlerberg en de Hellendoornse berg liggen allemaal op de stuwwal die de laatste ijstijd door landijs uit het Noorden omhoog is geduwd. We zijn er al regelmatig geweest en de meeste mountains hebben we wel bedwongen. Moet altijd denken aan de Nits wanneer ik hier ben, je weet misschien wel: dat nummer dat begint met

I was born in a valley of bricks
Where the river runs high above the rooftops
I was waiting for the cars coming home late at night
From the Dutch mountains.

Beluister het nummer eventueel op https://www.youtube.com/watch?v=tPyiZI_WrXw.

Eigenlijk heeft de Sallandse Heuvelrug niks met de Dutch Mountains te maken. De Dutch Mountain Trail is wandeltocht in Zuid-Limburg met elkaar verbindt. Op de website (https://webshop.visitzuidlimburg.nl/dutch-mountain-trail.html) lees je het volgende: “Ter gelegenheid van het Dutch Mountain Film Festival en geheel in traditie van de Jubiläumswege in de Alpen, is de Dutch Mountain Trail uitgezet. Het is weliswaar niet de langste, maar wel de zwaarste wandeling van Nederland geworden, die wellicht zelfs kan concurreren met een serieuze tocht in de echte bergen. Het is een ruige wandeltocht van 101 km lang die Seven Summits (toppen) met elkaar verbindt. Hij loopt van station Eygelshoven (Kerkrade) naar station Maastricht over een route waar het echte berggevoel nooit ver weg is. Snelstromende beken, (alpen)weides, rotswanden en natuurlijk spectaculaire vergezichten: ze zullen je uitdagen en in vervoering brengen tijdens deze trail.” De titelsong Dutch Mountains van de gelijknamige lp van de Nits gaat net als de rest van het album over Amsterdam waar zanger Henk Hofstede zijn jeugd doorbracht. Nummer dateert uit 1987 en staat al jaren in de Top 2000, vorig jaar ergens in de 800 (geloof ik). Voor de volledigheid: het Nederlands Dans Theater heeft in 2023 een ballet uitgevoerd op muziek van “In the Dutch Mountains” (zie afbeelding, afkomstig uit de Trouw).

Vandaag fietsten we de Liberation Route Sallandse Heuvelrug. Een mooie beschrijving is te vinden op: https://www.sallandseheuvelrug.nl/plan-je-bezoek/routes/507/liberation-fietsroute-sallandse-heuvelrug/. Op de site kun je een gpx-bestand downloaden en deze verwerking in een routeprogramma zoals (bij mij) Komoot. Een kind kan de was doen: beginpunt bepalen en klaar is kees. Onze (in verband met ons vertrekpunt vanaf de camperplaats) iets aangepaste route deed Haarle, Holten en Rijssen aan en ging deels dwars door het Nationaal Park Sallandse Heuvelrug. De Sallandse Heuvelrug ligt ten noorden en ten zuiden van de N35 (van Almelo naar Zwolle), het Nationaal Park (met een omvang van 35 km2 omvat alleen stukken van het zuidelijk deel.

Even een paar highlights van deze dag, niet in de juiste volgorde misschien: Nijverdal heeft het Memory Museum. In dit oorlogsmuseum wordt de periode 1935 tot 1945 in kaart gebracht zodat je als bezoeker een realistisch beeld van die tijd krijgt. Museumkaart was niet geldig en om nu 2 x € 11,00 te gaan betalen voor dingen die je al veel vaker gezien hebt? Geskipt dus. De Canadese Begraafplaats (Canadian War Cemetry) hebben wel een aantal keren bezocht, op een of andere manier maakt het altijd onderdeel uit van onze fietstochten. Even op een bankje zitten en je afvragen welk verhaal er schuilt achter elk van die 1.394 graven met een slachtoffer van de Tweede Wereldoorlog. Alleen deze keer niet: we zagen veel drukte en dachten dat het Natuurmuseum Holterberg was. Mis dus. Toos Kooiman kan ook mooi fotograferen.

Een onderduikershut en een monument waren twee verdere “highlights” die Komoot ons voorschotelde. De familie Hullegie heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog heel veel Joodse, Nederlandse, Franse, Engelse en Amerikaanse onderduikers geholpen. Dat deden ze onder andere door ze te laten onderduiken op hun boerderij (Huize Hullegie), maar in 1943 werden er ook twee schuilhutten gebouwd. Moedige mensen waagden hun leven om eten te brengen naar de onderduikers in de schuilhutten. Ondanks de Duitse razzia’s, gevangenneming en zware ondervraging is nooit een van de onderduikers ontdekt. Allen hebben het leven behouden. In het voorjaar van 2000 is de hut gereconstrueerd dankzij de hulp van de buren uit Helhuizen en Espelo. Vlak bij de hut bevindt zich het Marinus Stevens Monument. Dit monument is in een van mijn blogs al eens eerder genoemd. Op zaterdag 14 oktober 1944 werd een grote razzia gehouden in Salland. Mogelijke aanleiding was een wapendropping voor het verzet in de voorgaande nacht. Bij deze razzia is aan de Haarlerweg te Holten de 18-jarige onderduiker Marinus Stevens uit Apeldoorn doodgeschoten. Tegenwoordig worden er ook anderen op deze plek herdacht.

Op de Palthetoren hebben we al regelmatig een blik geworpen. Het gebouw wordt genoemd in verschillende routes: W wist te vertellen dat er ook een gedichtenroute is. Je kunt er dus vanuit verschillende oogpunten naar kijken, bijvoorbeeld vanuit de optiek van de Liberation Route Sallandse Heuvelrug. Vandaag hoorde er de volgende beschrijving bij: “In het huis op de Sprengenberg was een commandopost van de Duitsers ingericht. Bij de bevrijdingsacties op 9 april 1945 is deze post beschoten door de Canadezen. Een jonge bewoner van de toren heeft een wit laken uitgehangen als teken van overgave. Zo is de toren gespaard gebleven” (bron: flyer routebeschrijving). 

Gisteren ook al genoemd, omdat het niet ver weg van onze camperplaats ligt: het Monument Rijkswerkkamp Twilhaar. Voor een beschrijving zie het vorige blog. Vandaag een extra foto.

Gaan we terug naar de natuur en vergeten we de oorlogsellende van de route, dan kun je alleen maar zeggen: wat een mooi gebied. Maar het heeft er niet altijd zo uitgezien. Vanaf de laatste IJstijd tot aan de Middeleeuwen was het hier een en al bos wat de klok sloeg. Toen begonnen we ons grootschalig voort te planten en de bevolkingstoename maakte dat de bomen grootschalig werden gekapt. Schapen en geiten hielpen ook een flink bekje mee door het gebied intensief te begrazen. Er bleven dus vooral heidevelden over met lokaal zandverstuivingen. De heuvels zijn vanaf het eind van de negentiende eeuw voor het grootste deel herbebost om verstuiving tegen te gaan. Er werden productiebossen met naaldbomen aangeplant. Sinds eind twintigste eeuw wordt de hoeveelheid heide weer opgekrikt, schijnt te gebeuren “uit oogpunt van cultuurhistorie en natuurbeheer”. Kwam tijdens mijn voorbereidingen een schitterende foto tegen gemaakt door een zekere Ellen van den Doel. Nee, weet niet meer van welke site ik die gejat heb, maar had zo op de rouwkaart van mijn vader gepast.

Een mooie dag. En morgen? Morgen is er weer een dag. We vertrekken weer naar de Kötteldiek want Puzzel moet maandag naar de schoonheidsspecialiste: een plisségordijn dat moeilijk doet, een paaltje van ons “toiletgebouw” dat kromtrekt, een raamuitzetter die afgebroken is, een paar lampjes die het begeven hebben of moeten worden omgeled. Dat soort prutswerk dus. Maar voor ons vertrek morgen gaan we eerst (op de fiets) de omgeving nog onveilig maken. Iets met muzikanten in opengestelde tuinen, heb ik horen fluisteren. En dan woensdag naar Delfzijl, naar de botenparade. De foto van de dag: honderden bh's aan een hek in Nijverdal. Of we even geld willen geven aan Nijverdal-tegen-borstkanker of zo iets, Appie ondersteunt de actie met de leus “van AH naar bh”.