luther natuurlijk 5: ’s morgens bach en ’s middags de städtekette

vrijdag 31 maart: @ Gotha

Ze waren er weer vroeg bij, de bierdrinkende-kettingrokende-boeklezers (al of niet met hond). Het zitje bij de nieuwe camperplaats in Eisenach wordt volop gebruikt, alleen niet door camperbezitters. Het is opvallend: sinds we in het voormalig Oost-Duitsland zijn zien we erg veel bierconsumptie op straat.

Drie dingen stonden er nog op het lijstje voor we Eisenach vaarwel konden zeggen:

1. het Schmales Haus
Even een fotootje nemen en klaar!

2. het Lutherhaus
Een mooi vakwerkhuis (misschien wel het oudste van Thüringen) waar Luther een kenmerkend deel van zijn schooltijd  - 1498 tot 1501 - heeft doorgebracht bij de familie Cotta. Het schijnt een interessant museum te zijn, maar één museum per dag is voor ons wel genoeg. Fotootjes en klaar!

 

 

 

 

3. het Bachhaus:
Eisenach is de geboortestad van Johann Sebastian Bach (Bach leefde wel zo’n 200 jaar later dan Luther). Het Bachhaus geeft een indruk van het leven van de familie Bach rond 1700. In het historisch gedeelte van het museum zijn een aantal mooi ingerichte kamers te vinden met meubels uit de juiste tijd. Een concert van zo’n 20 minuten op diverse “barocken Tasteninstrumenten”, zoals een klavecimbel, een orgel en een spinet, zorgde voor een rustmoment tijdens het geslenter door de wel erg scheve kamers (let maar eens op het raampje op één van bijgaande foto’s). Het museum kent ook een stuk nieuwbouw waar een multimediaal Bachgebeuren plaats vindt. Allemaal erg interessant.

 

Genoeg Eisenach en dertig kilometer verder naar Gotha, de “parel onder de Thüringer steden” volgens een Nederlandstalig foldertje van het plaatselijke VVV-kantoor. Gotha wordt voor het eerst vermeld in een oorkonde uit 775 van Karel de Grote, koning der Franken. Het is op dat moment een plaats aan een van de belangrijkste oost-west-handelsverbindingen en zal dat in de loop der tijden ook blijven.

Het meest kenmerkende van Gotha is het barokslot Friedenstein. Het stulpje werd in 13 jaar tijd gebouwd (eerste steen in 1643). Het kasteel schijnt net zo veel kamers te hebben als er dagen in een jaar zitten. Het is omgeven door een mooi park en aan de rand van het park staat ons Puzzeltje, op één van de drie camperplaatsen. Geen voorzieningen, maar het is dan ook gratis. Tot slot een stukje uit het Nederlandstalige foldertje: “Het kastelencomplex is een belangrijk internationaal erfgoed dankzij de unieke historische continuïteit van het complex dat bestaat uit slot Friedenstein, de slotkerk, het theater, de bibliotheek, het archief, wetenschappelijke collecties, kunstcollecties en het park.” Wees eerlijk: zoiets verzin je toch niet zelf?

 

Het weer was te mooi om het slot of de kazematten van binnen te bezoeken. Fietsrondje om het kasteel, een paar foto’s, mooi en klaar! De binnenstad van Gotha was interessant, maar ook hier: mooi en klaar! Bij de Tourist Info (heel vriendelijk en behulpzaam) maakte men ons attent op de Radfernweg Thüringer Städtekette, een fietspad dat zeven steden in Thüringen met elkaar verbindt. Dat moest natuurlijk verkend worden. Nu hadden we wel enige moeite om het pad te vinden: het ligt buiten de stad, achter het station met eigenlijk maar één manier om over het spoor te komen. Als je het weet is het appeltje-eitje, maar voor ons werd het een leuke speurtocht. De eerste 15 kilometers stonden al op de teller vóór we aan de Radfernweg konden beginnen, dus zo fern ging de Radweg vandaag niet meer voor ons. De route begint in Eisenach en via Gotha, Erfurt, Weimar, Jena, Bad Köstriz kom je in Altenburg aan. Als je in Altenburg begint…. rijdt je ook 230 kilometer dwars door Thüringen. We zullen de komende dagen nog wel een keer de Städtekette befietsten, alleen waar? Volgens W hebben we geen route meer (eigenlijk nooit gehad), alleen mogelijkheden. Het voordeel van zo’n instelling is dat je niets kunt overslaan.

“En Luther dan?” hoor is de trouwe lezers verzuchten. Op zijn reizen van en naar Worms, Marburg en Schmalkalden maakte Luther in Gotha graag een tussenstop. Voor zover bekend verbleef hij voor het eerst in 1515 in Gotha en in 1540 was hij hier voor het laatst. Aan zijn tussenstops herinnert het Lutherhaus, het vroegere pension “Zur Löwenburg”, waar Luther in 1537 geveld door ziekte het bed moest houden. Ook de kerk van het vroegere Augustijnenklooster in Gotha is een Luthergedenkplaats. Hier preekte hij een paar keer voor de burgers van de stad.

En al weer een leuke (en zonnige) dag (bijna) voorbij.

V: 89.465; A: 89.495

 

 

 

 

luther natuurlijk 4: de Wartburg

donderdag 30 maart: @ Eisenach

Toch wel lekker een nachtje camping: de nacht wordt er niet anders van, maar tijdens de tijden ervoor en erna heb je wat meer comfort dan wanneer je op een kale camperplaats zit. De uitgebreide douche was goddelijk. Wel een beetje een sporthalgevoel: de deuren ontbraken. Hopelijk heeft men die voor het hoogseizoen weer gemonteerd om preutse pubertjes ter wille te zijn. In deze tijd van het jaar bezoeken alleen oude mannetjes het washok. En nee: ik hoef de komende weken even geen Thüringer Bratwurst (al ligt Eschwege nog in Hessen). Vanmorgen alles lozen en op een gemakkelijke manier 50 liter schoon water in de tank, dat zit evenals de stroom in de 17€ (Acsi-tarief) inbegrepen.

 

Halverwege onze verplaatsing overschreven we de Innen-Deutsche Grenze. In het najaar hebben we onze kennis bijgespijkerd in een grenslandmuseum. (Her)lees eventueel http://berrynales.blogspot.nl/2016/11/herfstkleuren-in-de-harz.html. Deze keer volstaan we met het lezen van de bruine borden en het maken van een foto. We hebben op dat moment Hessen verlaten en zitten in Thüringen. Wel even opgezocht hoe het ook alweer zat met de landen aan weerskanten van het IJzeren Gordijn, wie was er lid van de Navo en wie van het Warschaupact?

Ons camperplekje in Eisenach is gloednieuw: de slagboom is nog niet gemonteerd, dus we staan gratis. Alleen de stroom kost een Eurootje per kwh. Code campercontact 52.513. Volgens onbevestigde berichten gaat het hier straks een tientje per nacht kosten. Voorzieningen aanwezig. De Netto tegenover ons en een paar minuutjes lopen naar het centrum: wat wil een mens nog meer? Kennismaken met de geboorteplaats van Bach en de woonplaats van Maarten Luther misschien?

Het stadsplattegrondje van Eisenach, dat we kregen bij de vriendelijke juf van de Tourist Info, maakte ons duidelijk dat we best wel down-down konden vanaf de Wartburg, maar dat up-up beter door lijn 10 van de stadsbus verzorgd kon worden. Het paleisje (ruim duizend jaar oud en uiteraard op het lijstje van de Unesco) staat nu eenmaal op bovenop een 441 meter hoge heuvel. Bleef overigens nog een nare klimpartij over om van het parkeerterrein annex bushalte bij de burcht te komen! Een erg leuke rondleiding door een zeer klein gedeelte van de burcht overigens, waarbij de nadruk van de rondleiding niet op Luther ligt (hetgeen je zou verwachten) maar op St. Elisabeth, een tante die later heilig is verklaard (na eerst getrouwd te zijn op haar veertiende, en op haar vijftiende kind één-van-drie te hebben gebaard). De Wartburg is al ruim 100 jaar een museum en het ziet er allemaal gelikt uit.

 

 

 

En Luther dan? Luther ergerde zich mateloos aan de aflatenhandel in de rooms-katholieke kerk. Je krijgt een aflaat wanneer je berouw hebt getoond van en boete hebt gedaan voor je zonde. Dat betekent dat je later na je dood geen straf krijgt voor wat je gedaan hebt. Aflaat kun je dus vertalen met vergeving van zonden. Rome had echter geld nodig (onder andere om de Sint Pieter te financieren) en een vindingrijke geestelijke (Johann Tetzel) verzon een list: aflaten kun je ook kopen. Betaal een paar (of veel) centen en je krijgt een document waarop staat dat al je zonden zijn vergeven en dat je na je overlijden zonder een tussenverblijf in het vagevuur direct bij Petrus aan de hemelpoort mag aankloppen en vriendelijk (dank zij je duurbetaalde briefjes van goed gedrag) wordt binnengelaten. Luther klaagde deze wantoestanden in de katholieke kerk aan met een document waarin hij in 95 stellingen deze dwalingen aankaartte. Het was – volgens Luther – niet eerlijk dat op deze manier rijken geen boetedoening hoefden te doen wanneer ze een zonde hadden begaan. Ter illustratie één stelling: “27. Het is puur menselijk gedoe, als men beweert, dat de ziel uit het vagevuur omhoogschiet, zodra de klank van het geld in de kist rinkelt.” Overigens waren deze stellingen oorspronkelijk geschreven in het Latijn, omdat ze een discussie onder geestelijken moesten aanzwengelen en niet voor Jan-met-de-pet waren bedoeld. Luther vond echter geen gehoor bij de bisschop en de aartsbisschop en de paus vond nu eenmaal het gedoe met de aflatenhandel helemaal geen probleem. Luther moest dus op het matje komen en zijn beweringen herroepen. Uiteindelijk deed de keizer (Karel V) hem in de ban, nadat de paus hem eerder al geëxcommuniceerd had: hij werd vogelvrij verklaard en de verbranding van zijn geschriften werd bevolen. Kareltje had echter buiten de waard gerekend, in dit geval de keurvorst van Saksen (Frederik III), die Luther onderdak bood op de Wartburg. Onder de naam Jonker Jörg bracht hij een jaartje op het bultje door en vertaalde intussen het Nieuwe Testament vanuit het Grieks naar het Duits. In 1522 vond hij het welletjes en verliet de Wartburg. Inmiddels waren er veel steden en gebieden die zijn ideeën helemaal niet verkeerd vonden en waar hij zich veilig in vrijheid kon bewegen. Het was overigens maar een piepklein kamertje waar Luther een jaartje heeft doorgebracht. Wel had hij de beschikking over een zeer prettige kachel.

 

De Lutherweg (down-down) was wel erg steil, maar gelukkig voorzien van veel informatiepanelen, zodat we een geloofwaardige smoes hadden om op gezette tijden te stoppen. We zullen morgen de daalspieren wel voelen. In ieder geval werden de verplichte 10.000 stappen vandaag ruimschoots gehaald.

Overigens ken je de naam Wartburg misschien als automerk uit de DDR (eenzelfde soort stinkertjes als Trabantjes en DKW-tjes). Wartburgs werden van 1956 tot 1991 in Eisenach geproduceerd. Na de Wende werd de fabriek grotendeels overgenomen door Opel.

Het Lutherhuis, het Bachhuis en het Schmales Haus zullen moeten wachten tot morgen. Het Lutherdenkmal en het Nikolaitor (stukje overgebleven omwalling – ca 1180) en de Nikolaikirche (zelfde tijd, zat vandaag op slot) hebben we wel gezien.

V: 89.421; A: 89.465

 

 

 

luther natuurlijk 3: fulda en werra

woensdag 29 maart: @ Eschwege

Weinig Luther vandaag, wel veel natuur. Vanmorgen om half acht gewekt door de bouwvakkers die de camperplaats in Alsfeld uitbreiden met 20 plekken. Van de 20 reeds beschikbare plekken waren er vannacht 15 in gebruik, een geliefd plekje dus. En – vanwege de last van de Bauarbeiten – mochten we voor niets staan. Helaas lazen we dat pas nadat we een kaartje van 5 Euri uit de automaat hadden getrokken. En wat hebben we hiervan geleerd Mevrouw Stemband? Eerst lezen, dan pas handelen.

De Bundesstrasse 62 bracht ons naar Bad Herschfeld. De camperplaats maakte op ons erg weinig indruk, water was er niet te krijgen (zeer dringend nodig voor het toilet-, was- en afwasgebeuren), een uitgebreide douche zou welkom zijn en de stad vonden we te kolossaal. Luther maakte hier dan wel op de terugweg van de Rijksdag in Worms een tussenstop en preekte op 2 mei 1521 in de Stiftkerk, wij hielden de stad snel voor gezien en ons enige culturele uitje in deze stad was een bezoek aan de plaatselijke Lidl. W had inmiddels fijn gebruik gemaakt van de Lidl-app (kun je gemakkelijk het dichtstbijzijnde filiaal vinden) en was op de hoogte van de aanbiedingen, zodat we ons eetpatroon daar op konden aanpassen. Opvallend: ook in Duitsland is het fietsrugtasje dat ik maandag in Nederland heb gekocht in de aanbieding. Hier betaal je er echter drie Euro meer voor. Daar staat tegenover dat dezelfde Rotwein hier weer een stuk goedkoper is. Fietsen langs de Fulda zit er dus niet in op dit moment, maar we hebben nog tig andere riviertjes in de aanbieding. Op naar Camping Meinhardsee nabij Eschwege, een Acsi-camping met goede beoordelingen en een ideaal uitgangspunt van “Rad- und Wanderwege”. Misschien een ietwat uit de route, maar volgens W hebben we geen route, dus dat komt dan weer goed uit.

Al voor de noen hadden we ons ingeschreven op de camping en een klein uurtje later begonnen we aan een heerlijk fietstochtje, waarbij de rivier de Werra leidraad was. Onderdeel van ons ritje was ook een ommetje rond de 100 hectare grote Werratalsee, waar we een mooi uitzicht hadden op Schloss Wolfsbrunnen. Dit stulpje is nog niet zo oud, namelijk gebouwd in de periode 1904 – 1907 als huwlijkscadeautje. Het pandje werd gekenmerkt door veel leegstand en regelmatige verkoop. Het is zelfs nog een tijdje ashram geweest. Aan het eind van de vorige eeuw  maakte je met een bod van twee miljoen Duitse Marken grote kans om je eigenaar te noemen. In 2009 is het voor de laatste keer in andere handen overgegaan, het was inmiddels wel een “opknappertje” geworden. Tegenwoordig zit er een vier-sterren-hotel in. Een twee persoonskamer (voor vandaag) begint bij € 139,00, de bruidssuite is ook nog beschikbaar voor € 239,00 (en dan staat er met kleine letters onder: “optional als Einzelzimmer buchbar”; wat moet ik daar nou weer mee?) W vond overigens een Candlelightarrangement in ons puzzeltje èn veel goedkoper èn veel aantrekkelijker (als je het maar laat om rozenblaadjes in mijn bed te mieteren!). De foto van het kasteeltje komt van de website van het Schlosshotel.

Nog even grote schrik in Eschwege: rugzakje buiten laten staan bij de Tourist Information (tja, daar zit dus alles in), maar Duitsers zijn tegenwoordig betrouwbaar: niets aan de hand, we hebben paspoorten, creditcard, bankpasjes en zo weer gewoon binnen handbereik. Vergeten om shampoo mee te nemen c.q. te kopen en in geen velden of wegen een Kräuterfass of zo iets dergelijks te bekennen. Gelukkig wel weer een Lidl, we schijnen niet zonder te kunnen. Straks dus een uitgebreide poedelbeurt, kunnen we daarna weer een paar dagen primitief doen.

V: 89.322; A: 89.421

 

 

 

luther natuurlijk 2: de lahn en de schwalm

dinsdag 28 maart: @ Alsfeld

Het was een rustig nachtje aan de Dill in Wetzlar. De potjes konden ook nog leeg en vervolgens op naar Braunfels, een klein eindje terug, op een bultje aan de Lahn. Braunfels wordt samen met Schloss Braunfels in 1246 voor het eerst in de geschiedenisboeken genoemd en heeft sinds 1607 stadsrechten. W, Tom-Tom en ik hadden een meningsverschil over de route in Braunfels zelf: Tommie vond dat Puzzel maar dwars door de nauwe straatjes van de Altstadt moest rijden (gelukkig was het marktdag en kon dat niet); W vond eerst de parkeerplaats van de Lidl een geweldig idee en later de camperplaats ergens onder de burcht (ik had echter geen zin in klimmen). Uiteindelijk werd het een gratis P direct naast de muur van het kasteel. Wel echt buiten het seizoen: rondleidingen alleen in het weekend, Schlosscafé idem. Maar wel leuk rondgestruind, daar waar we nog mochten komen. Er is een indirecte link tussen het Nederlands koninklijk huis en Braunfels. Amalia van Solms-Braunfels was de moeder van stadhouder Willem II van Oranje-Nassau. Willem III (de kleinzoon van Amalia) is kinderloos gebleven, dus is die tak van de Oranjes uitgestorven. Leuk kasteeltje en leuke vakwerkhuizen in Braunsfeld. We konden ook het dak van Puzzel nog even controleren op duivenstront. Persoonlijk vond ik dat interessanter dan de vrouwen van de Oranjes.

 

 
 

 

 

 

Zonder snelwegen verder gereden naar Alsfeld. De bedoeling was dit historische stadje als tussenstop aan te doen, maar W vond dat er genoeg was gereden: actie graag en veel! Nu valt er genoeg te zien in Alsfeld, dat “erstmals 1069 urkundlich genannt” werd. De mooie vakwerkhuizen van de stad dateren veelal uit de 16^e eeuw. Een stadswandeling (vanaf de camperplek tot het beginpunt, de wandeling zelf en terug naar ons puzzeltje was ruim 8.000 stappen) leidde ons langs 39 hoogtepunten van de stad, voornamelijk vakwerkhuizen dus (dat die dingen nog blijven staan: de een is nog schever dan de ander), een paar kerkjes en een kapelletje, een torentje, enkele sfeervolle pleintjes, een vervallen klooster, het Rathaus en twee keer een put. Ze doen zo goed hun best in Alsfeld dat de stad één van de 51 “voorbeeldsteden” van de Europese Unie is, een keer weer eens wat anders dan die Werelderfgoedlijst van de Unesco (waar trouwens mijn schuurtje nog steeds niet op staat). Er staat anderhalf uur voor de stadswandeling, wij konden het in minder dan de helft.

 

 

Und der Luther war auch hier! In 1521 moest hij zich bij de keizer verantwoorden op de Rijksdag (morgen of zo het hele verhaal), Op zijn reis van Wittenberg naar Worms (en terug) kwam hij door de stad. Overigens heeft men de weg die Luther toen heeft afgelegd nu bewegwijzerd en is het een wandel- en pelgrimspad geworden. Alsfeld was trouwens één van de eerste Duitse steden die de Reformatie hebben omarmd.

Terug op de camperplaats (Erlenstadion, campercontactcode 3740) de fietsen gepakt en een stuk van de Schwalmtalradweg gefietst. Nee, het is niet de Schwalm (of Swalm) die in de Maas haar water loost, maar de Hessische Schwalm die ontspringt in de Vogelsberg en 97 kilometer verderop opgaat in de Eder. De route is wel een stuk bultiger dan de Lahntalradweg, maar dat hebben we gecompenseerd door gewoon wat minder te fietsen.

En weer de hele dag een strakblauwe lucht. Het leven kan best wel mooi zijn, zelfs met die blauwe lucht.

V: 89.222; A: 89.322

 

luther natuurlijk 1: vakantie aan de lahn

maandag 27 maart: @ Wetzlar

Je leest een artikel in een vaktijdschrift (de Kampeerauto dus), je struint een beetje internet af, je werpt een blik op de kaart, je kijkt eens diep in de waterige ogen van W (ja snipverkouden met een loopneus, maar aan de beterende hand) en je maakt een plan. Werktitel: Luther natuurlijk. Nee niet “natuurlijk Luther”, heb niet zoveel met de denkbeelden van die man, ook niet met de ideeën van de club waar hij zich van afgescheiden heeft en vooral niet met wat mister L over joden geschreven heeft. Het gaat om twee aparte onderdelen “Luther” en “natuurlijk”. ”Luther”, omdat het 500 jaar geleden is dat hij in Wittenberg zijn 95 stellingen aan de kerkdeur nagelde (schijnt overigens een fabeltje te zijn, maar dat geheel terzijde) en “natuurlijk” omdat W niet alleen oude stenen wil bekijken maar liever een ijsvogeltje of zo spot. We gooien er nog een beetje een Goethesausje overheen, draaien een muziekje van Bach en nuttigen een Schillertoetje en voilà: weer een paar dagen onder de pannen. En het weer doet ook niet voor Spanje onder (vandaag dan).

De route ging via Bocholt naar Haminkeln en daarna via de A3 en A2 bij Kreuz Dortmund-Nordwest de Sauerlandlinie op. Deze A45 is een stukje asfalt van totaal 247 kilometer lengte, maar we hoefden niet alle kilometertjes af te leggen. Bij het Wetzlarer Kreuz was het gedaan en mochten we het enige stervormige knooppunt van heel Duitsland gebruiken. Een sterknooppunt is een knooppuntvorm waarbij alle richtingen ongelijkvloers worden gekruist. Ook Nederland kent maar één echt sterknooppunt, namelijk het Prins Clausplein. De A45 dateert van na Wereldoorlog II: het eerste deel werd in 1963 geopend en het laatste in 1978. Op dit ogenblik zijn de “Talbrücken” vrijwel zonder uitzondering in slechte conditie en worden vervangen. Wel indrukwekkend die immense kranen bij zo’n Grossbaustelle.

Goethestad Wetzlar in Hessen had een leuk camperplekje voor ons in de aanbieding. Aan de oever van de Dill (een watertje dat even verderop in de Lahn uitmondt) is een parkeerplaats speciaal voor Wohnmobile aangelegd (misschien een beetje modderig bij hevige regenval). Wanneer je 8 € in de automaat stopt krijg je een bonnetje waarmee je 24 uur mag parkeren (niet kamperen), lozen, water innemen (niet in het winterseizoen) en mag je je campertje aan het infuus hangen. Een mooie plek, we stonden met zijn vijfjes en er kunnen maximaal 20 mobiele huisjes aan de stroom. Code Campercontact 28398.

De Altstadt van Wetzlar is mooi met veel vakwerkhuizen. Een beetje Monschau-achtig, maar dan niet zo toeristisch in deze tijd van het jaar. De Dom die geen dom is, maar wel zo wordt genoemd, stond ook te schitteren in het zonnetje. Met de bouw is men in 1230 begonnen en volgens experts is het ding nog steeds niet helemaal af: er ontbreekt een torentje of zo. Bijzonder aan de dom is dat het een simultaankerk is: er worden zowel katholieke als protestantse diensten gehouden.

 

 

Goethe was verliefd op Charlotte Buff maar liep een paar keer een blauwtje; vervolgens heeft hij zijn frustraties van zich afgeschreven in “Die Leiden des jungen Werthers”, een boek waarmee hij in één klap wereldberoemd werd, maar wat velen aanzette om definitief met ademen te stoppen. Het geboortehuis van Charlotte staat nu bekend als het Lottehuis. “Een huis is ook maar een huis, ook al is het een Haus” zei W en we gingen op zoek naar de ijsvogeltjes, die we overigens niet gezien hebben. Wel lag de Oude Lahnbrug op ons pad: één van de oudste boogbruggen van Hessen, geheel van steen. Bouwperiode: 1250 – 1280, met recht “oude stenen.

De Lahntalradweg: een jaar of twee geleden fietsten we ook al enkele stukjes van dit fietspad. (Her)lees eventueel http://berrynales.blogspot.nl/2015/05/drie-rivieren-in-duitsland.html. Een easy-to-go-route van het Rothaargebergte tot Koblenz. Wanneer je alles hebt gefietst, heb je zo’n 250 kilometer meer op de teller staan. In vier etappes goed te doen, volgens de deskundigen. Wij fietsen een stukje heen en hetzelfde stukje terug, ook mooi. Een stralend zonnetje, op de terugweg van voren, maar de wind van achter en de bult af. Fietsen zoals fietsen hoort te zijn (natuurlijk wel met trapondersteuning). Een mooie dag!

V: 88.958; A: 89.222