een tussendoortje – 3b: fietsen langs sluizen en forten (en een paar kastelen)

Komkommertijd? Moet haast wel als je in de krant de volgende tekst leest: “Parende reuzenpanda's hadden maar anderhalve minuut nodig”, een grote kop op bladzijde 3 van de Gelderlander van dinsdag 16 juli. Zou er echt iemand met een stopwatch in de hand geklokt hebben hoe lang het pandapiemeltje actief was? Och op dezelfde dag in 1869 kreeg Hippolyte Mège-Mouriès octrooi op margarine, eigenlijk net zo'n “nutteloos” feit.

Vaste lezeres L te K vroeg zich af waarom ze geen verhalen meer las over de Fontein, vroeger één van onze lievelingscampings. Weet je: sinds de toko verkocht is is het sfeerloos geworden en vanaf volgend jaar is het helemaal gebeurd met het kamperen daar. Het terrein wordt volgebouwd met ruim honderd recreatiewoningen, volgens de brochure “naar keuze met of zonder wellnessruimte en variërend in grootte en stijl”. De website vertelt het volgende: “De zandstrook aan de plas wordt breder gemaakt voor het realiseren van de Beach Cubes direct op het strand. Alle ruim 100 recreatiewoningen zijn vrijstaand, gelegen op ruime kavels eigen grond en hebben stuk voor stuk een prachtig uitzicht door de unieke opzet van de architect. Naast de recreatiewoningen krijgt het resort ook een nieuwe centrale receptie, een resortwinkel voor de essentiële boodschappen en -aan het strand met een waanzinnig uitzicht - een prachtige horecagelegenheid om te relaxen en wat te drinken en een hapje te eten”. NOSD: Niet Ons Soort Ding.

vrijdag 19 juli: @ werkhoven

Tijdens een stevige bak donker vocht, terwijl het marmotje nog murmelt, heb ik alle tijd om terug te kijken op de vorige dag en vooruit te blikken naar wat de dag van vandaag ons te bieden heeft. Besef elke morgen dat de grote reis, waarvan je niet weet wat achter de volgende bocht is, nog niet is begonnen: weer een dag dat je levend wakker geworden bent. Was warm vannacht en nagedacht over de vervoegingen van “sjezenrijden”. Mag je dat werkwoord eigenlijk wel vervoegen? Volgens mij heeft er onlangs in Trouw hierover een artikel gestaan. Ben wel gestoord, maar zoiets verzin je toch niet zelf?

In een grijs verleden heb je al een paar keer uitvoerig meegenomen naar de Hollandse Waterlinies, zowel de oude als de nieuwe. Hier in het gebied van de Kromme Rijn is van die oude meuk het nodige bewaard gebleven. We scoorden een boekje met een aantal fietsroutes die je een mooi beeld geven van het militair erfgoed in de streek ruwweg tussen Houten en Wijk bij Duurstede en met Werkhoven als middelpunt. De tocht van vandaag (een combinatie van twee van de drie aanbevolen routes) bracht ons langs forten loopgraven, dijen, sluizen, kanalen, kazematten en groepsschuilplaatsen. Even voor de juiste beeldvorming: de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam vormden samen één lange verdedigingslinie van meer dan 200 kilometer met robuuste forten en veel slimme waterwerken, gebouwd om het westen van ons land tegen de vijand te beschermen door brede stroken land tot kniehoogte onder water te zetten. Inmiddels Unesco Werelderfgoed. Er is onlangs een twaalfdelige tvserie (elke uitzending duurt een klein kwartier) uitgekomen en nu te bekijken op https://www.hollandsewaterlinies.nl. Op dezelfde site veel achtergrondinfo over de inzet van water bij de verdediging van het land.

Vandaag dus een tochtje langs en door een deel van deze linie en wel via knooppunten. De officiële route pakten we op in Werkhoven. Werkhoven is zo typisch brinkdorp met een kleine kern en is ontstaan in de achtste eeuw onder de naam Wercundia. Geïnteresseerd in de Sint Stevenskerk met een toren uit de elfde eeuw, opgetrokken uit tufsteen? Of misschien in de oude molen Rijn en Weert? Dan moet je toch eens naar Werkhoven. Als je op zaterdag gaat draait de molen en in juni en juli zijn de kersen rijp en stikt het van de fruitstalletjes aan de kant van de weg.

Een deel van de fietsroute overlapte die van gisteren, maar geen probleem: de ochtendzon die een deel van de rit ontbrak zette de kastelen die we zagen in een totaal ander daglicht dan de middagzon van donderdag. Ik heb het dan over het gebied dat de naam Langbroek draagt. Je treft er een compleet kastelenlint aan langs onder meer de Langbroekerwetering. De kastelen Hindersteyn, Lunenburg, Sandenburg, Walenburg, Weerdesteyn, Zuilenburg en Poortgebouw Groenesteijn zijn alle particulier bezit. Eigenlijk zijn het allemaal kastelen die zo uit een Playmobildoos zijn gehaald, maar dan in het groot. Een aantal stelt één of meerdere keer per jaar zijn (tuin)poorten open. Wij genoten gewoon op onze fietsen van de buitenkant van deze juweeltjes, die afgewisseld worden door fraaie boerderijen. Langbroek bestond heel vroeger vooral uit moerasbos. Ontginners trokken na de afdamming van de Rijn bij Wijk bij Duurstede (1122) de moerassen in en groeven weteringen en sloten voor de afwatering. Zo ontstond het landschap dat Langbroek zo kenmerkt. De wetering was de belangrijkste manier om het gebied te ontwateren.

De fietsknooppunten 14 en 15 liggen in Wijk bij Duurstede. Ook aan die plaats (met het kasteel van Bassie en Adriaan) heb ik in een grijs verleden al de nodige aandacht besteed met als uitgangspunt de schoolplaat “De Noormannen bij Dorestad” van J.H. Isings (getekend in 1927). Inmiddels weten we dat er niet veel van dat verhaal klopt, maar dat (kerk)politieke factoren, verschuivende machtsverhoudingen en verzanding van de haven ten grondslag lagen aan de ondergang van Dorestad en de Vikingen een totaal andere (veel vreedzamere) rol hebben gespeeld in de negende eeuw. We pauzeerden bij het leugenbankje aan de haven waar ons voorland aangemeerd lag: de Zonnebloemboot.

Een deel van onze route liep langs de Lek. Hier staan een groot aantal forten die de kwetsbare delen van de Waterlinie onder schot moesten houden. Ik pik er eentje uit: Fort Honswijk, misschien wel het meest toonaangevende fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. “De toren van fort Honswijk (gebouwd tussen 1841 en 1848) is de oudste en grootste van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en is van een bijzondere architectonische schoonheid. De functie van Fort Honswijk was om de vijand de doortocht over de Lekdijk te verhinderen en om in samenwerking met het aan de andere zijde van de rivier gelegen Fort Everdingen de Lek af te grendelen. Fort Honswijk is onderdeel van de Stelling van Honswijk op het Eiland van Schalkwijk”. Och, al bladerend door Wikipedia kom je nog eens wat interessants tegen. Font Honswijk was toegankelijk wanneer je wandelde. Soms moet je keuzes maken: wij concludeerden dat we fietsten.

Daarna mochten we het Amsterdam-Rijnkanaal over. Fotootje getrokken, maar een bespreking van dit water stellen we uit tot morgen, waarschijnlijk.

Een mooie dag: 62 kilometer op de fietsteller en dat bij 29 graden. Wind Z/ZO 1 tot 2. Goed te fietsen. We weten nu wel dat we in een fruitige omgeving zijn. En morgen? Morgen is er weer een dag. Er gaan geruchten dat we gaan fietsen. Heb Amelisweerd horen fluisteren en zag zelf een foto van een “plofsluis” langs komen. Moet ik meer van weten.