laten we eens gaan fietsen – 4: hof van twente, een thuiswedstrijd

“Ik ben bang dat ik ooit een keer jouw website open en dan een verhandeling aantref over de taxonomie van Bloom”, appte een oud-collega mij onlangs. Schijnt dat ik in de loop der jaren al verscheidene bijzondere onderwerpen de revue heb laten passeren. Maar weest niet bevreesd H te U, dit zal ik jou en vooral mijzelf besparen, namelijk teveel onderwijsgezever. Ook hoef je geen angst hebben een al dan niet onderbouwd betoog over knokkelkoorts tegen te komen. Las een paar weken geleden de volgende zin en daarmee wil ik volstaan: “Knokkelkoorts! Dat is een serieuze, uiterst pijnlijke en niet te genezen kwaal, bijna net zo erg als de PVV in het kabinet".

zaterdag 20 mei: @ bentelo

Als je aan een fietsvierdaagse meedoet is één van de meeste besproken onderwerpen elke dag: “Wat doet het weer vandaag?” En wat dat weer waarschijnlijk gaat doen, is helemaal afhankelijk van de weersite die je vervolgens bezoekt. Hoe je het ook wendt of keert: het voorspellen van het weerbeeld is voor een groot deel nog steeds koffiedikkijken. Het blijft een een verwachting al noemen sommigen dat een voorspelling. Bij een weervoorspelling kijken weermannen (of -vrouwen, dat kan ook) wel in een glazen bol. Nu hebben we in het oosten van het land (zeg maar Twente en de Achterhoek) één voordeel: qua weerbeeld wonen we in het meest gunstig gedegen deel van het land. Tenminste dat zegt ene Arjen, lokaal weeramateur in de Hof van Twente (sinds 1983). Namelijk: “bij een (zuid-)westelijke luchtstroming, die boven ons land gemiddeld het vaakst voorkomt, valt de meeste neerslag in het zuidwesten, het westen en het noordwesten. Hoe verder de neerslag het land in trekt, hoe meer ‘lading’ ze verliest”. Volgens Buienradar: vandaag max 19 graden, droog met een stevige wind (3 tot 4 uit een noordoostelijke hoek). En dat allemaal verwacht voor DE Hof van Twente. Klinkt raar volgens W, moet dat niet HET Hof zijn? Zoeken we op, dus wordt vervolgd. Waar een mens al niet van wakker kan liggen.

Een thuiswedstrijd dus: fietsen door de Hof van Twente, al gingen we met een boog om Bentelo heen. Morgen nog één kans. Wat wel heel fijn was was dat de route van vandaag ook digitaal in Komoot beschikbaar was. Volgens Miepje van de Burgemeester (de kroeg waar gestart en gefinisht wordt) hadden er behoorlijk wat mensen gezeurd over de slechte routes op papier en dat het toch echt niet meer van deze tijd was om de tocht niet via een track beschikbaar te stellen. Moraal van dit verhaal: blijven zeuren!

Als je door dit deel van Twente fietst, struikel je regelmatig over het begrip “es”. De afgelopen dagen kwamen we regelmatig verwijzingen naar “es” of “esch” tegen. Zo is onze camperplaats vernoemd naar de Bentelose es, al ligt die es net iets verder. Als ik een es moet omschrijven wordt het iets van “een vruchtbaar hoog bultje in een schrale weidegrondenomgeving”. Beetje simpele definitie inderdaad, maar het benadert de werkelijkheid. Je kunt het ook wat wetenschappelijker benaderen en dan noteer je: “Essen zijn open akkercomplexen (in gebruik door verschillende boeren) op zandgrond. De kavelscheidingen op een es bestaan uit (amper zichtbare) greppels, grasstroken of grensstenen. Essen ontstonden in gebieden waarin slechts een deel van het grondgebied geschikt was om bouwland aan te leggen. Meestal liggen essen op de plek met de gunstigste grondwaterstand: op de stuwwallen liggen ze onderaan de helling, elders meestal op de hoogste plekken in het landschap. De aanleg van essen begon in de negende/tiende eeuw en houdt verband met de toen groeiende graanteelt. In de loop van de tijd is het grondbezit op de essen, onder meer door erfdeling, vaak zeer sterk versnipperd geraakt. Het ontbreken van heggen of houtwallen binnen de es (hoewel niet altijd het geval), maakt dat ze ondanks het versnipperde bezit, een grootschalige indruk bieden. Overigens zijn er vroeger wel vaak tijdelijke afscheidingen, zoals hekken, toegepast, bijvoorbeeld als vee na de oogst op de akkers mocht grazen. De es als geheel was omgeven door een houtwal, de eswal, die vee en wild van de akkers moest houden. Essen kunnen in omvang sterk uiteenlopen. Enerzijds bestaan zeer kleine essen, die in gebruik zijn bij slechts twee of drie boeren (als er maar één boer is, spreekt men van een kamp, hoewel ook de term éénmanses wel eens wordt gebruikt) tot bouwlandgebieden van duizenden hectares. Vooral in de lage zandgebieden zijn essen nu nog vaak in het landschap herkenbaar door hun hogere ligging. Deels wordt dit veroorzaakt doordat ze zich bevinden op de hogere delen van het landschap, zoals dekzandruggen. Daarbij zijn de oude bouwlanden op de zandgronden in de loop van de afgelopen eeuwen opgehoogd door het gebruik van plaggenmest: mest die was vermengd met heide- of grasplaggen, zand of bosstrooisel”. Bron: https://www.leestekensvanhetlandschap.nl/es.

Nog zo’n es, maar dan een esch in de vorm van de Eschmolen. Al op de kaart die Jacob van Deventer rond 1560 van Delden maakte zijn twee molens even ten westen van het stadje te zien ter weerszijden van de weg naar Rijssen. Beide molens verdwenen in de loop der jaren. De een heeft de Tachtigjarige Oorlog niet overleefd, de ander waaide in 1800 om. Inmiddels was Delden al weer een molen rijker: in 1732 (1734 kan ook) liet de toenmalige Heer van Twickel een nieuwe windkorenmolen bouwen. De molen kreeg de naam Eschmolen omdat hij op de Deldeneresch stond. Na twee eeuwen trouwe dienst waaiden in 1934 tijdens een ernstige storm de wieken van de molen en kwijnde de molen weg. Er werden restauratieplannen gemaakt maar in 1959 brandde het vervallen restant tot de bodem toe af. De foto bij deze alinea is gemaakt twee maanden voor de fatale brand. Inmiddels wordt er weer aardig geknutseld: in 2010 is de Stichting Eschmolen Delden opgericht, die zich ten doel stelt de Eschmolen te herbouwen en te exploiteren. Het plan van de stichting is een kopie van de afgebrande molen te bouwen. Het resultaat wordt al een beetje zichtbaar.

Opvallende zaken tijdens de fietstocht? Best wel: twee keer over een onbewaakte spoorwegovergang overgestoken. Lijntje Oldenzaal – Zutphen, per uur in beide richtingen twee treinen, dus relatief druk. Blauwnet exploiteert deze lijn al is die niet verantwoordelijk voor de infrastructuur, dat is pakkie-an voor spoorwegbeheerder ProRail. ProRail kondigde al in 2018 aan om uiterlijk 2023 van 180 onbewaakte overgangen in Nederland af te zijn. Opvallend: Hof van Twente is koploper in de lijst met gemeentes met openbaar toegankelijke overgangen zonder spoorbomen, bellen en verkeerslichten. Eind 2023 moeten er in deze gemeente 13 zijn opgedoekt of aangepast.

We hadden nog wat tijd en accucapaciteit over, dus op naar de Brocante Parade in Diepenheim. W was wel gecharmeerd van de tekst in het plaatselijke suffertje (het Hofweekblad) waarmee deze markt zich probeerde aan te prijzen: “Op de markt vind je de meest uiteenlopende antieke en brocante spullen uit de hele wereld. Voor ieder wat wils, van meubeltjes tot serviesgoed en van verlichting tot glaswerk. Kom shoppen voor Antiek, Brocante en Vintage en raak geïnspireerd bij dit buitenevenement!” We probeerden het vanuit Delden te doen via de fietsknooppunten (hoorde gisteren bij een YouTubefilmpje van Endless on Wheels de term “kijkfietsbingo”, best leuk gevonden), maar dan moest de rijafstand met een factor 1,75 vermeerderd worden en de billen waren al beurs (en bij één persoon de ballen blauw) dus mocht Google Maps het overnemen. Wat een oude meuk! W had er spijt van dat ze bij de ontruiming van het huis van haar moeder de zooi naar de stort had gebracht: “Had hier minstens een paar honderd Euro opgeleverd!”

Tegen vieren terug op de camperplaats na net-niet 80 fietskilometers. Sommige stukken raasden we overheen (wind achter en bult af), op sommige delen was het stoempen (stevige wind voor). En als je dan op een bepaald moment straatnaambordjes tegenkomt met namen als “Bergweg” dan vermoed je al dat het niet meer vlak blijft. Een mooie dag! En morgen? Morgen is er weer een dag: de laatste 50 kilometer van de fietsvierdaagse van Delden. Daarna terug naar de Kötteldiek, waar maandag de plichten weer roepen.