woensdag 10 juni: van
Lottum naar Sint Hubert
Een kleine verplaatsing langs de Maas vandaag: via
Vierlingsbeek, Boxmeer en Cuijk de binnenlanden in. Via Mill kwam ik in Sint
Hubert terecht op camping Van Rossum’s Troost. Zo’n 18 jaar geleden hebben W.
en ik deze Acsi-camping ook al eens aangedaan maar toen met fiets, kar en tent.
Het 25-jarig bestaan werd toen door de familie van Rossum gevierd: elke
bezoeker kreeg toen een Heineken-bierglas met zijn of haar voornaam erin
gegraveerd. De glazen hebben nog lang in de kast gestaan, maar hebben
uiteindelijk de afwasmachine niet overleefd. Gekozen voor Sint Hubert omdat de
Maas hier een knik maakt en je van de belangrijke plaatsen 10 tot 12 kilometer
verwijderd bent: Boxmeer, Cuijk, Mook (aftakking Maas-Waalkanaal) en Grave (de
waterstandensluis).
Op de tocht van Lottum naar Cuijk viel de 50 meter hoge
Sint-Janstoren van Sambeek in het oog. Het oudste deel van de toren stamt uit
1486. De toren maakte deel uit van een kerk en het hele handeltje is tot twee
keer toe bijna geheel verwoest. In 1702 sloeg de bliksem in (de kerk en de
toren waren 35 jaar later hersteld). De tweede keer (1944) werd de kerk door de
Duitsers opgeblazen. In de opzet om ook de toren met de grond gelijk te maken
slaagden ze echter niet: de toren bleef overeind staan, maar liep wel zware
schade op. De toren heeft nog zijn laatgotische vorm, de kerk is een aantal
keren her- en verbouwd en lijkt niet meer op het origineel.
Doordat er maar een korte afstand viel te overbruggen kon de
receptie van de camping me al vóór twaalf uur helpen. Leuke ontvangst met een “sanitairpakket”
(afwasborstel, vaatdoek, afwasmiddel, rol toiletpapier en een doosje lucifers)
en dat voor 12 euri per dag.
Na installatie een fietstochtje van vier uur, dus zo’n 60
tot 70 kilometer. De Chinese (im)perfectie kwam op de laatste accuvonkjes op de
camping terug. Na Sint Hubert lag Haps op de route en de Sint Nicolaaskerk in
Haps moest met zijn 45 meter hoge toren als eerste op de foto. De kerk is zo’n
115 jaar oud. Het was warm in het zonnetje als je stilstond, maar je had iets
met lange mouwen nodig op de fiets in verband met de wind.
Een plaatje van Cuijk aan de Maas doet het altijd goed: de
Sint Martinuskerk met de dubbele toren valt al van ver af op. Deze neogotische
kruisbasiliek werd in twee jaar tijd gebouwd en werd in 1913 opgeleverd. In
1945 raakte de kerk zwaar beschadigd door oorlogshandelingen van het Duitse
leger aan de andere kant van de Maas. De schade (zowel aan de binnen- als de
buitenkant) kon nog hersteld worden.
Aan de kant van een mooi fietspad ten noorden van Cuijk staat
de Libertree. Aan dit kunstwerk zit een lang verhaal vast. In 1949 werd in
Cuijk op het Mariaplein een sierkers geplant. De boom hoorde bij de Mariakapel.
De kosten van boom en kapel werden door de bevolking van Cuijk opgehoest als
teken voor dankbaarheid voor het doorkomen van de oorlog. In 2010 werd een niet
te behandelen schimmelziekte in de sierkers geconstateerd en uit
veiligheidsoverwegingen werd de boom in 2012 gekapt. Om een herinnering te
blijven houden aan de Mariaboom werden de restanten “omgetoverd” tot een
kunstobject. Het kunstwerk stond enige tijd op het Mariaplein en is nu voor het
project “Kunst en Kazematten” tijdelijk verhuisd naar een bunker aan de Maas.
Bunkers en water, het schijnt onlosmakelijk met elkaar
verbonden te zijn. De bunkers langs de westoever van de Maas maakten deel uit
van de Maaslinie. Deze Maaslinie had als doel een vertragende werking te hebben
bij een opmars van de Duitsers. Schijnbaar voelde de Nederlandse regering in de
jaren 30 van de vorige eeuw al aan hun water (of zo) dat er vanuit het Osten
wat aan zat te komen, want men begon toen kazematten aan te leggen bij de
bruggen over de Maas. Tussen de bruggen legde men prikkeldraadversperringen aan
met zo hier en daar een bunkertje.
Het Maas-Waalkanaal was vandaag een pontje te ver, dus ging
de tocht verder via Linden naar de Kraaijenbergse plassen. Het gebied van de
plassen maakt onderdeel uit van de vroegere Beerse overlaat. Tot 1942 stroomde
bij hoog water de Maas binnendijks richting Den Bosch. Hierover later meer.
Vanaf 1968 tot 2010 werden door zand- en grindwinning deze plassen gevormd. Een
deel wordt of is ingericht voor recreatie (zeilen, zwemmen, surfen, vissen),
terwijl een ander deel onderdeel uitmaakt van een nieuw ingericht natuurgebied.
Het volgende aandachtspunt was dus de Beerse overlaat.
Tussen 1275 en 1350 worden langs de Maas dijken opgeworpen. In het land van
Cuijk zijn niet overal dijken nodig. Bij Gassel en Beers en tussen Katwijk en
Cuijk keren de oeverwallen het rivierwater. Alleen: bij hoog water gaat een
deel van het water over de oeverwallen. Men komt tot de ontdekking dat het
(laten) overstromen van de oeverwallen de dijken ontlast. De overlooppunten
noemt men de overlaten, de “alternatieve” Maas, ook genoemd “de traverse”,
krijgt de naam Beerse Maas. Na een aantal grote overstromingen brengt men
verbeteringen aan en uiteindelijk wordt de Beerse overlaat als laatste van de
overlaten in 1942 opgehoogd. Op dit ogenblik wijst alleen een straatnaambordje “ergens
in het binnenland” nog op de vroegere overlaat. Wanneer het Maaswater over de
Beerse Overlaat begon te stromen, zei men: “De Maas is over!” In Grave werden
dan twee kanonnen afgeschoten, zodat men wist dat mens en vee het stroomgebied
van de Beers moesten verlaten. De laatste schoten werden in 1930 afgeschoten,
wanneer de overlaat voor het laatst overstroomde.
Het laatste doel deze dag was de sluis en de brug bij Grave,
bekend van “Grave beneden de sluis”, één van de waterhoogtemeetpunten die de
wat oudere lezers ongetwijfeld bekend in de oren zal klinken. Vanaf begin 1950
tot diep in de jaren 70 werden de waterhoogten van de grote rivieren dagelijks
via de radio bekend gemaakt ten behoeve van de binnenscheepvaart. Ida Gerhardt
heeft er ooit een gedicht over gemaakt (volgens mij heb ik die op de
kweekschool uit mijn hoofd moeten leren), het begint met “Te Grave beneden de
sluis, voorbij de zware deuren….”
Statistieken: vrijwel onbewolkt, stevig windje, rond de 20
graden.
V: 54.399; A: 54.464
